ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΥΡΤΟΥΛΗΣ ΒΕΗΣ

Ο Αιγυπτιώτης πολιτικός της Αλβανίας

 

          Από το νέο βιβλίο μου ¨Λησμονημένοι Έλληνες¨ (εκδ. Αγγελάκη, Αθήνα 2020) αντιγράφουμε τα εξής :

Ο ελληνικής καταγωγής Μιχαήλ Τουρτούλης Βέης γεννήθηκε στην Κορυτσά το 1847, αλλά μεγάλωσε στο Φαγιούμ. Φοίτησε στο Lycée Français Αλεξανδρείας και σπούδασε ιατρική στην Ελλάδα και στη Γαλλία (1876-1885) με ειδικότητα στην οφθαλμολογία. Επέστρεψε στην Αίγυπτο το 1885 και εργάστηκε ως ιατρός σε καϊρινά νοσοκομεία ως το 1912 που μετακόμισε στην Αλβανία.

Το 1914 πήρε μέρος στην αλβανική αντιπροσωπεία που ταξίδεψε στη Γερμανία για να προσφέρει τον αλβανικό θρόνο στον Πρίγκιπα Wilhelm zu Wied και κατόπιν διορίστηκε Υπουργός Υγείας και Παιδείας στην κυβέρνηση του Turhan Πασά.  Το μεγαλύτερο μέρος του Α΄π.π. το πέρασε στη Λωζάνη και το Δεκέμβριο του 1918 υπηρέτησε ως Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση του Δυρραχίου.

Το 1919 εκπροσώπησε την Αλβανία στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων και το 1920 στο Συνέδριο του Lushnia ως εκπρόσωπος της ορθόδοξης κοινότητας. Την ίδια χρονιά ήταν μέλος της 4μελούς επιτροπής που ασκούσε την Αντιβασιλεία στην Αλβανία, από το οποίο αποσύρθηκε το Δεκέμβριο του 1921, ενώ το 1924 επέστρεψε στην Αίγυπτο όταν ο Άχμετ Ζώγου κατέστειλε τις εναντίον του πραξικοπηματικές πράξεις. Συνεχίζοντας να έχει επαφές με την Εθνική Επαναστατική Επιτροπή, η κυβέρνηση Ζώγου τον καταδίκασε ερήμην σε 101 χρόνια φυλάκιση, αλλά τελικά το 1927 συμπεριλήφθηκε σε σχετική αμνηστία, πήγε για λίγο στην Αλβανία, αλλά σύντομα επέστρεψε στην Αίγυπτο όπου και πέθανε το 1935.

Ας σημειωθεί πως παρότι το 1914 είχε υποβάλει την παραίτηση του, η οποία δεν έγινε δεκτή, διότι διαφωνούσε με την επιστράτευση με σκοπό εκστρατεία εναντίον της Βορείου Ηπείρου, στη Διάσκεψη των Παρισίων υποστήριξε σθεναρά την ενότητα της Αλβανίας σε αντίθεση με την ελληνική θέση.

Πηγές : Rob. Elsie ¨A Biographical Dictionary of Albany History¨, ed. Tauris, London 2012, p.448 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 16-29/11/1913 – ¨Σκριπ¨, Αθήνα 9/4/1914, 18/5/1914, 19/11/1920

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

                                                     Ο ΓΑΜΟΣ ΤΟΥ ΦΑΡΟΥΚ

Την Πέμπτη 20/1/1938 έλαβαν χώρα οι γάμοι του Βασιλέως Φαρούκ με τη Φαρίντα Ζουλφικάρ. Όπως είναι λογικό, ολόκληρη η Αίγυπτος προετοιμάστηκε κατάλληλα για τους σχετικούς μεγαλοπρεπείς εορτασμούς και ιδιαίτερα η Αλεξάνδρεια και το Κάιρο.

Το σχετικό πρόγραμμα των εορτών στην Αλεξάνδρεια είχε ως εξής : Πέμπτη 20/1 : Α] Φωταγώγηση με δαπάνες του Δήμου των πλατειών Μωχάμεντ Άλη, Ζαγλούλ, Ισμαήλ και Ρας ελ Τιν. Οι Τράπεζες, οι διαχειρίσεις, οι εμπορικοί οίκοι και οι ιδιώτες καλούνταν ομοίως όπως φωταγωγήσουν τα ακίνητα τους. Η Εταιρία Φωτισμού κλήθηκε επίσης να εγκαταστήσει φωτεινό πίδακα στην Πλατεία Μωχάμεντ Άλη. Β] Η Δημαρχία προσέφερε στις 6μ.μ. στο Καζίνο Σαν Στέφανο τσάι, στο οποίο προσκλήθηκαν 2.000 άτομα, Αιγύπτιοι και Ευρωπαίοι, και μετά το οποίο επακολούθησε εσπερίδα. Γ] Στις 9μ.μ. εκτοξεύτηκαν πυροτεχνήματα στο Κάγεντ Βέη και στο Σαν Στέφανο. Δ] Υπαίθριες συναυλίες δόθηκαν από διάφορες μουσικές της πόλης το διάστημα 4-8μ.μ. σε πλατείες και δημόσιους κήπους. Παρασκευή 21/1 : Α] Παρέλαση των στρατωνισμένων στην Αλεξάνδρεια δυνάμεων δια των οδών της πόλης με επικεφαλής μουσική. Β] Παρέλαση των προσκοπικών σωματείων της Αλεξάνδρειας. Γ] Δωρεάν κινηματογραφικές παραστάσεις για μαθητές και φοιτητές στους διάφορους κινηματογράφους της πόλης από τις 10π.μ ως τις 3-5μ.μ., με προβολή ταινιών που εμφάνιζαν το Βασιλέα Φαρούκ και ιδιαίτερα την τελετή ανάρρησης του στο θρόνο. Σάββατο 22/1 : Γενικές διασκεδάσεις. Εκτός των εορτών αυτών, η Δημαρχία προσέφερε δωρεάν τροφή σε 15.000 φτωχούς, ενώ σε 5.000 από αυτούς διένειμε υποδήματα και τεμάχια υφασμάτων. Ομοίως, διανεμήθηκαν γλυκίσματα στους τροφίμους των δημαρχιακών και άλλων ασύλων. Επιπλέον, η Δημαρχιακή Επιτροπή άφησε πλήρη ελευθερία δράσης στο Διοικητή Μωχάμεντ Χουσεΐν Πασά και στο γενικό Διευθυντή της Δημαρχίας όπως λάβουν όσα άλλα μέτρα έκριναν σκόπιμα για τον πανηγυρισμό του ευτυχούς γεγονότος. Για την εκτέλεση του όλου προγράμματος η Επιτροπή πίστωσε ποσό 4.000 λιρών, δυνάμενο να αυξηθεί σε περίπτωση ανάγκης.

Στο Κάιρο οι εορτές διήρκεσαν 4 ημέρες. Το γαμήλιο συμβόλαιο υπογράφηκε στα Ανάκτορα της Κούμπας παρουσία της Βασιλικής Οικογένειας, των ανωτέρων αυλικών και των ουλεμάδων, ενώ ο Πρύτανης του Άζχαρ σύνταξε το σχετικό πρακτικό. Τη μέλλουσα Βασίλισσα αντιπροσώπευσε ο πατέρας της, ο οποίος εκκίνησε από το μέγαρο του στην Ηλιούπολη επιβαίνων ανακτορικής άμαξας, της οποίας προηγείτο και ακολουθούσε ιππικό. Αεροπλάνα πετούσαν κατά τη διάρκεια της διαδρομής, ενώ το απόγευμα ανθοστόλιστα άρματα και αυτοκίνητα διαφόρων οργανώσεων, εμπορικών οίκων, κτλ., εκκίνησαν από την Πλατεία Αμπντίν για να κατευθυνθούν στη Κούμπα, όπου και παρέλασαν μπροστά από τα Ανάκτορα. Τα διαφόρων εταιριών ατμόπλοια του Νείλου φωταγωγήθηκαν και στις 10μ.μ. εκτοξεύτηκαν πυροτεχνήματα, μεταξύ των οποίων και κάποια που απεικόνιζαν τις εικόνες του Βασιλέως και της μέλλουσας Βασίλισσας. Το πρωί της 21/1 ο στρατός παρέλασε ενώπιον του Βασιλέως, που έφερε τη στολή στρατάρχη, στην Πλατεία Αμπντίν. Το απόγευμα παρατέθηκε δείπνο προς τιμήν των Υπουργών και άλλων προσωπικοτήτων και ακολούθησε δεξίωση. Οι κήποι της Εζμπεκίας, της Γκεζίρας και της Αμπασίας ήταν φωταγωγημένοι. Στις 22/1 πραγματοποιήθηκε παρέλαση προσκόπων, τους οποίους επιθεώρησε ο Βασιλέας, το δε απόγευμα παρατέθηκε στα Ανάκτορα δείπνο προς τιμήν του Διπλωματικού Σώματος και των ξένων προκρίτων, ενώ δόθηκε και παράσταση από θίασο της Γαλλικής Κωμωδίας. Στις 23/1 έγιναν μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις. Οι δημόσιοι κήποι άνοιξαν και φωταγωγήθηκαν. Το απόγευμα έγινε δεξίωση στα Ανάκτορα για τους σημαίνοντες Αιγυπτίους. Τα τεμένη Μωχάμεντ Άλη, Σουλτάν Χουσεΐν και Ριφάι φωταγωγήθηκαν. Αψίδες θριάμβου στήθηκαν, ενώ τα δημόσια κτίρια και τα καταστήματα φωταγωγήθηκαν.

Ας σημειωθεί πως η νυφική εσθήτα και άλλες δέκα εσθήτες είχαν παραδοθεί στον Αιγύπτιο πρεσβευτή στο Παρίσι από τον Οίκο Ουώρθ και απεστάλησαν αεροπορικώς στην Αίγυπτο, ενώ μετά το γάμο το βασιλικό ζεύγος αναχώρησε για το Ινσάς, όπου παρέμεινε ως τις 10/2, παραμονή της επετείου των γενεθλίων του Βασιλέως, η οποία και πανηγυρίστηκε μεγαλοπρεπώς.

Όπως είναι φυσικό πάμπολλα και πολύτιμα ήταν τα δώρα που έλαβε το βασιλικό ζεύγος από ιδιώτες, οργανισμούς και κυβερνήσεις όλου του κόσμου. Η Ελληνική Κυβέρνηση τους προσέφερε μαρμάρινη κεφαλή της Αιγύπτιας Βασίλισσας Βερενίκης. Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας έδωσε 100 λίρες και άλλες 100 λίρες η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου, ενώ στο ποσό αυτό προστέθηκαν και άλλα που προσφέρθηκαν από τις υπόλοιπες ελληνικές κοινότητες της Αιγύπτου. Το τελικό σημαντικό χρηματικό ποσό που συγκεντρώθηκε διατέθηκε, επέχοντας τη σημασία γαμήλιου δώρου, για τη συντήρηση κλίνης σε γνωστό Αιγυπτιακό Νοσοκομείο. Επιπλέον, συμμετέχοντας στους γαμήλιους εορτασμούς η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας είχε αποφασίσει να σημαιοστολισθούν επί τριήμερο όλα τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τα ορφανοτροφεία, τα άσυλα και τα λοιπά φιλανθρωπικά ιδρύματα της, να φωταγωγηθούν επί τριήμερο η έδρα της, η Σαλβάγειος Σχολή και το Μπενάκειο Ορφανοτροφείο, και να αργήσουν για τρεις ημέρες τα σχολεία της.

Αξίζει τέλος να σημειωθούν λίγα λόγια από το κύριο άρθρο της αλεξανδρινής εφημερίδας ¨Ταχυδρόμος¨ της 20/1/1938 : ¨[…] Από των επισήμων κτιρίων και των μεγάρων, μέχρι του ταπεινού εργατικού οικίσκου, παντού κυματίζουν σημαίαι, εμβλήματα χαράς και πανηγυρισμού. […] Ο νεαρός Βασιλεύς Φαρούκ ο Αος, του οποίου πάσα εμφάνισις προκαλεί την μέθην του ενθουσιασμού των υπηκόων του, δέχεται σήμερον εις τα Ανάκτορα την εκλεκτήν της καρδίας του, την ονειρώδη σύντροφον του Θρόνου και της ζωής του. […] Η Φαρίντα εγκαταλείπει τον πατρικόν οίκον και τα τηλεβόλα της χώρας, αποβαλόντα τον πολεμοχαρή προορισμόν των, μεταβάλλονται εις διαγγελείς ειρηνικούς, ίνα σκορπίσουν από τα στόματα των ευφροσύνους κανονιοβολισμούς, μεταδίδοντας δια της απηχήσεως των το ευοίωνον άγγελμα ανά την χώρα. […]¨.

 

                                                                                                        Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΑΝΤΙΟ ΣΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ Ε.Κ.Α.

ΕΔΜΟΝΔΟ ΚΑΣΙΜΑΤΗ

 

Φτωχότερος ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός με το πέρασμα στην αθανασία του Προέδρου της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας Εδμόνδου Κασιμάτη, ενός πατριώτη που τόσα πολλά προσέφερε στον Αιγυπτιωτισμό και στον Απόδημο Ελληνισμό εν γένει.

Είχε γεννηθεί στην Αλεξάνδρεια στις 28/1/1938, γιος του Ιάκωβου Κασιμάτη και της Ελένη Τραβασάρου, αμφότεροι με καταγωγή από τα Κύθηρα.

Αποφοίτησε από τη Σαλβάγειο Εμπορική Σχολή το 1957 και μάλιστα πάντοτε διέπρεπε στα αραβικά, γαλλικά και μαθηματικά. Για δε τη γαλλική προφορά και απαγγελία είχε επανειλημμένα βραβευθεί από το Γαλλικό Ινστιτούτο Σπουδών Αλεξανδρείας.

Υπήρξε αθλητικό μέλος του Ελληνικού Ναυτικού Ομίλου Αλεξανδρείας στη δεκαετία του ΄50 και στη συνέχεια από το 1957 μέλος του Διοικητικού του Συμβουλίου, πετυχαίνοντας το 1976 με τη βοήθεια του Κωνσταντίνου Πηλαβάκη την εξαίρεση του ΕΝΟΑ από το Νόμο 77/1975 με την υπ. αρ. 92/1976 υπουργική απόφαση. Το 1998 εκλέχθηκε Πρόεδρος του Ομίλου – του οποίου ήταν και Μέγας Ευεργέτης – θέση την οποία κατείχε ως το θάνατο του, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην επίλυση δύσκολων προβλημάτων που ταλάνιζαν το σωματείο, ένα σωματείο Ελληνικό με πλήθος αθλητικές επιτυχίες.

Τον Οκτώβριο του 1998 εξελέγη μέλος της Κοινοτικής Επιτροπής της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, διατελώντας προϊστάμενος του Γηροκομείου, προϊστάμενος των αστικών και τεχνικών υπηρεσιών, οικονομικός επόπτης, κτλ. Μέγας Ευεργέτης της, εξελέγη Πρόεδρος της Κοινότητας στις 27/4/2017, θέση στην οποία παρέμεινε ως το βράδυ της 16^ης Οκτωβρίου που νικήθηκε από τον κορονοϊό…

Σπουδαίος επιχειρηματίας, με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, τόσο στην Αίγυπτο, όσο και στην Ελλάδα, ήταν συνιδιοκτήτης με το γιο του Νικόλαο των γνωστών καταστημάτων ετοίμων ενδυμάτων ¨Minerva¨ επί της αλεξανδρινής οδού Σάαντ Ζαγλούλ, με άλλα δύο υποκαταστήματα στην πόλη του Αλέξανδρου και με έτος ίδρυσης το 1908. Επίσης, συνιδιοκτήτης με το γιο του στην Αθήνα δύο ιδιόκτητων πολυκαταστημάτων επίπλων υπό την επωνυμία ¨Galerie Louis XV Κασιμάτης¨ σε έκταση 2.500 τ.μ. στην παραλιακή Λεωφόρο Ποσειδώνος 81 και ενός τριώροφου καταστήματος στην Αγ. Αλεξάνδρου 47 στο Παλαιό Φάληρο.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα της πολυαγαπημένης του Αλεξάνδρειας που θα τον δεχθεί στη στοργική αγκαλιά της…

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

Ο ΑΕΡΟΝΑΥΤΗΣ BLONDEAU

ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΤΟΥ 1873

 

Ο Henri Blondeau γεννήθηκε στο Βέλγιο το 1834 και από νέος ανέπτυξε ιδιαίτερο πάθος για την αεροναυπηγική και τα αερόστατα, το οποίο συνδύασε επαγγελματική με σχετικά ακροβατικά νούμερα που κατέπλησσαν τα πλήθη. Το 1861 εγκαταστάθηκε στην Ιταλία διαμένοντας σε διάφορες πόλεις της. Το 1869 παντρεύτηκε στην Αρλ, με το γάμο του να συμπίπτει με σειρά παραστάσεων που έδωσε στη Γαλλία. Και είναι σε μία τέτοια παράσταση στην Οράνζ το 1874 που απέκτησε μεγάλη φήμη, αφού εκτελώντας πάνω σ΄ ένα τραπέζιο στο αερόστατο του σε ύψος 2.000 μ. τις επικίνδυνες ασκήσεις του λίγο έλειψε να πέσει. Και είναι αυτή τη μεγάλη δημοσιότητα που εκμεταλλεύτηκε συνεχίζοντας από τη μία τις παραστάσεις του, κι από τη άλλη ανοίγοντας Σχολή Γυμναστικής στην Αρλ, από την οποία πέρασαν σημαντικά αργότερα ονόματα του χώρου. Το 1877 χάνει τη σύζυγο του για να ξαναπαντρευτεί κατά την παραμονή του στην Ιταλία, ενώ στις τουρνέ του σε Ιταλία και Ισπανία την περίοδο 1879-1885 εμφανίζεται με σειρά αερόστατων με ονόματα όπως ¨Gigante¨, ¨Dandolo¨, ¨Atome¨, ¨Esploratore¨, κ.ά. Η τελευταία θανατηφόρα του παράσταση θα δοθεί στον ουρανό της Ραγκούσα στις 3/9/1890, όπου παρά την κακοκαιρία και υπό την πίεση των θεατών αναγκάζεται να απογειωθεί για να πέσει κατόπιν στο κενό.

Στην Αλεξάνδρεια στις 22/3/1873 όλα ήταν έτοιμα για την αυριανή ανάβαση του Blondeau στους ουρανούς της πόλης, με τις εργασίες στο εσωτερικό του Ζυθοπωλείου Schwarz, κειμένου στη οδό του περιπάτου απέναντι από το Κομεντίν, να έχουν περαιωθεί. Έτσι, τη μεθεπόμενη η εφημερίδα ¨Ημερήσια Νέα¨ περιγράφει την παράσταση :

¨Χθες περί την 5 ώραν μ.μ. ο περίφημος αεροναύτης κ. Blondeau εξετέλεσε την προαναγγελθείσαν ανάβασιν του εις τους αιθέρας. Καθ΄ όσον ηδυνήθημεν να κρίνωμεν εξ ιδίας αντιλήψεως, όντως δικαιεί την έξοχον αυτού φήμην. Ανηρτημένος εκ κλίμακος, τραπεζίου, μίαν και μόνην εχούσης ξυλίνην βαθμίδα, ανήρχετο δια καταπληκτικής ταχύτητος εις τα ύψη εκτελών διάφορα ακροβατικά γυμνάσματα και οτέ μεν διαγράφων κύκλους περιβάδην, κυβιστίνδας, απηωρείτο κρατούμενος δια της μιας χειρός εκ του τραπεζίου και κενών οφιοειδώς το λοιπόν σώμα, ότε δε αναρριχώμενος εξηπλούτο εγκαρσίως επί της κλίμακος και, ενώ το αερόστατον εξηκολούθει αναβαίνον ταχέως, αυτός οιονεί σφαλών ερρίπτετο προς τα κάτω περιπλέκων τους δύο ή και μόνον τον ένα πόδα εν τη κλίμακι και κροτών τας χείρας, ευθέως δε πάλιν αναρριχώμενος εξηκολούθει τας κυβιστίνδας του (culbutes). Το θέαμα ήτο όλως καταπληκτικόν άμα και φοβερόν και διήρκεσε περί την ½ ώραν. Το αερόστατον έπεσεν εγγύς του φρουρίου Ναπολέοντος. Ο κ. Βλοντώ δεν είναι κυρίως ειπείν Γάλλος, αλλ΄ Ιταλός εκ Μιλάνου, θεωρείται δ΄ εν Ευρώπη ο κορυφαίος των αεροναυτών και η φήμη του υπερβαίνει την του Ικάρου της αρχαιότητος. Το αερόστατον του είναι μετάξινον, δωρηθέν αυτώ υπό του δήμου Φλωρεντίας και στοιχίσαν 50 χιλιάδας φράγκων¨.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

Ο ΒΑΡΟΝΟΣ EMPAIN ΚΑΙ Η ΚΑΪΡΙΝΗ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ

Η Ηλιούπολη, το όμορφο αυτό προάστιο του Καΐρου, δημιουργήθηκε από το Βαρόνο Edouard Empain στα 1906-1907, αφού μετέτρεψε 2.500 εκτάρια ερήμου σε μια κηπούπολη γάλλο-αραβικού στυλ, η οποία ήταν γνωστή και ως ¨Η Όαση¨. Έτσι τουλάχιστον την περιέγραφαν οι Βέλγοι που συμμετείχαν στην Cairo Electric Railways & Heliopolis Oases Company. Από την εποχή δε αυτή, χρονολογείται και η εγκατάσταση τον Ελλήνων εκεί. Έτσι, στο ηλιόλουστο αυτό προάστιο το 1914 κτίστηκε ο ναός της Θεοτόκου ή της Εις Αίγυπτον Φυγής και στις 27/12/1925 ιδρύθηκε η Ελληνική Κοινότητας Ηλιουπόλεως.

Ο Edouart Louis Joseph, Baron Empain είχε γεννηθεί στο Βέλγιο το 1852 και ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στην Société métallurgique και κατόπιν ασχολήθηκε με κατασκευές διαφόρων σιδηροδρομικών δικτύων στη Γαλλία, μεταξύ των οποίων και το μετρό του Παρισιού. Το 1881 ίδρυσε την τράπεζα Banque Empain, η οποία εξελίχθηκε στην Banque Industrielle Belge. Ο όμιλος των εταιριών του επεκτάθηκε σε μεγάλο βαθμό τη δεκαετία του 1890 με την κατασκευή ηλεκτρικών γραμμών τραμ σε Ευρώπη, Κίνα, Βελγικό Κονγκό και Κάιρο, ενώ δημιούργησε και εταιρείες παραγωγής και εκμετάλλευσης ηλεκτρικής ενέργειας.

          Στην Αίγυπτο πήγε το 1904 για να διασώσει ένα έργο που είχε αναλάβει η εταιρία του S.A. des Chemins de Fer de la Basse-Egypte και συγκεκριμένα την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Μανσούρας-Ματαρίας. Το 1906 ίδρυσε την Cairo Electric Railways & Heliopolis Oases Company, η οποία σε χαμηλή τιμή αγόρασε από την αιγυπτιακή κυβέρνηση 25 τ.χλμ. ερήμου στα βορειοανατολικά του Καΐρου. Εκεί, 10 χλμ. από την αιγυπτιακή πρωτεύουσα, άρχισε να κατασκευάζεται η νέα πόλη της Ηλιούπολης, μια πόλη πολυτέλειας και αναψυχής, με μεγάλες λεωφόρους και σύγχρονες υποδομές για την εποχή – νερό, αποχέτευση, ηλεκτρικό ρεύμα, γήπεδα γκολφ, πάρκα, κολυμβητήρια, κ.ά. – ενώ παράλληλα κτίστηκαν φημισμένα ξενοδοχεία όπως τα Heliopolis Palace και Heliopolis House. Επιπλέον, υπήρχαν προς ενοικίαση βίλες, πολυκατοικίες και διαμερίσματα για όλες τις κοινωνικές τάξεις και για όλα τα βαλάντια.

          Χαρακτηριστική είναι η διαφήμιση στην καϊρινή εφημερίδα ¨Φως¨ του 1929 με τίτλο ¨Κατοικήσατε εις την Ηλιούπολη¨, όπου αναφέρονται τα εξής : ¨Αεροθεραπεία επί των συνόρων της Ερήμου. Το υγιεινότερον μέρος της Αιγύπτου. Ούτε σκόνη, ούτε κώνωπες, το παν με υπονόμους. Ταχεία συγκοινωνία μετά του Καΐρου. Όλα τα σπορ. Η Εταιρία Ηλιουπόλεως διαθέτει διαμερίσματα και επαύλεις από 3-7 δωματίων, τα οποία ενοικιάζει υπό συμφέροντας όρους : Ενοίκια ποικίλλονται από Λιρών Αιγ. 3 μέχρι Λιρ. Αιγ. 17. Πληροφορίαι στην έδρα της Εταιρίας στην Ηλιούπολη, Λεωφόρος Αμπάς 28 και στο Κάιρο, στην οδό Μαγράμπι 7 στο ήδη κατεχόμενον υπό της Παρί Μιτουέλ οίκημα¨.

          Πέντε χρόνια νωρίτερα, στα 1924, διαφημίζεται η ¨Δεξαμενή Κολυμβήματος Ηλιουπόλεως : Ανοικτή καθ΄ εκάστην δια τας Κυρίας και Κυρίους, από την 5μ.μ. μέχρι 10μ.μ. Όλα τα μετρό σταματούν εις την θύραν. 140 καμπίναι. Κήπος δια το τέιον. Κυλικείον. Γυμναστική¨.

          Στην Ηλιούπολη και επί τη Λεωφόρο Ανακτόρων ο Empain έκτισε στα 1911 την περίφημη έπαυλη του, γνωστή ως Palais Hindu, αφού ο σχεδιασμός της από το Γάλλο αρχιτέκτονα Alexandre Marcel ήταν εμπνευσμένος από το Angkor Wat της Καμπότζης και άλλους ινδουιστικούς ναούς. Παράλληλα, βοήθησε τη Βελγική Κυβέρνηση να αποκτήσει αιγυπτιακές αρχαιότητες για το Βασιλικό Μουσείο των Βρυξελλών του οποίου ήταν ευεργέτης, ενώ το 1907 έλαβε τον τίτλο του Βαρόνου και κατά το Α΄π.π. το βαθμό του στρατηγού, διευθύνοντας την εξοπλιστική παραγωγή σε Παρίσι και Χάβρη για το βελγικό στρατό.

          Ο Στρατηγός Βαρόνος Empain, επίτιμος υπασπιστής του Βασιλέως του Βελγίου, τιμημένος με παράσημα και διακρίσεις από το Βέλγιο, την Αίγυπτο, την Ισπανία, την Αγγλία και τη Γαλλία, και Πρόεδρος του Δ.Σ. της Cairo Electric Railways & Heliopolis Oases Company πέθανε το 1929 στο Βέλγιο, αλλά ενταφιάστηκε στη Μητρόπολη της Ηλιούπολης (Basilique Notre-Dame), με την κηδεία του να πραγματοποιείται στις 17/2/1930 και να περιγράφεται την επομένη στις αιγυπτιώτικες εφημερίδες ως εξής :

          ¨Επιβλητική εγένετο χθες εν Ηλιουπόλει η κηδεία του στρατηγού Βαρώνου Αμπαίν. Οι προσκεκλημένοι είχον συγκεντρωθή την 10^ην πρωϊνήν εις την Έπαυλιν Χιντού, οπόθεν εξεκίνησεν η εκφορά. Τας ταινίας ανείχον ο Άδλη πασσάς, ο Ζίουερ πασσάς, ο Νως βέης και Λεόν Ρολέν. Το πένθος ήγον οι δύο Βαρώνοι Αμπαίν, ο εις των οποίων έφερε στρατιωτικήν στολήν. Είποντο ο κ. Πεσέ Γενικός Διευθυντής της Εταιρίας Ηλιουπόλεως, ο συνταγματάρχης Σαμπώ και το ανώτερον προσωπικόν της Εταιρίας. Παρηκολούθησαν την κηδείαν ο Ναχάς πασσάς, οι υπουργοί των Στρατιωτικών και Δημοσίων Έργων, πρώην πρωθυπουργοί και υπουργοί, το Διπλωματικόν και Προξενικόν Σώμα, οι Διευθυνταί Τραπεζών, Εταιριών και οι σημαίνοντες των διαφόρων ξένων παροικιών. Η πομπή κατηυθύνθη εις τον Καθεδρικόν ναόν της Ηλιουπόλεως, όπου εψάλη η νεκρώσιμος ακολουθία χοροστατούντος του Αποστολικού Επιτρόπου του Δέλτα, Σεβ. Ζιράρ. Η ακολουθία διήρκεσεν επί ώραν, μετά την λήξιν της οποίας η Βαρωνίς Αμπαίν, η θυγάτηρ της και οι δύο Βαρώνοι υιοί της εδέχθησαν τα συλληπητήρια των επισήμων, προς α συνενούμεν και τα ημέτερα¨.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΕΝΑ ΛΑΜΠΡΟ ΔΕΙΠΝΟ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΤΟΥ 1873

Η Έπαυλη Αντωνιάδη σήμερα

Ο εκ Λήμνου Ιωάννης Αντωνιάδης (1818-1895) εγκαθιστάμενος από το 1833 στην Αίγυπτο ασχολήθηκε επιτυχώς με το εμπόριο και όντας ευνοούμενος του Μωχάμεντ Άλη και του Σαΐντ Πασά αποκτά σύντομα μεγάλη περιουσία, ενώ γίνεται επιφανές δημόσιο πρόσωπο. Μετά δε τη σημαντική βοήθεια που προσέφερε σε διάφορες περιστάσεις στους Βρετανούς, η Βασίλισσα Βικτώρια του απένειμε τον τίτλο του ιππότη και έκτοτε γίνεται γνωστός ως Σερ Τζων Αντωνιάδης. Το 1865 αγοράζει μία έκταση 478 στρεμμάτων – κοντά στους κήπους της Νούζχα και το κανάλι της Μαχμουντίας – όπου και κτίζει εξοχική κατοικία, στην οποία φιλοξενούνται κατά καιρούς προσωπικότητες της εποχής, ενώ γεμίζει τον κήπο με όμορφα αγάλματα. Το Μάρτιο του 1918 ο γιος του Αντώνιος Αντωνιάδης δωρίζει τον κήπο αυτό στο Δήμο Αλεξανδρείας, χώρος που ως σήμερα αποκαλείται Κήπος Αντωνιάδη. Η δε έπαυλη, που κτίστηκε ως μινιατούρα του παλατιού των Βερσαλλιών, έχει σήμερα συντηρηθεί και φιλοξενεί το Κέντρο Μεσογειακών Ερευνών Αλεξανδρείας.

Σχέδιο αίθουσας της από τον Αιγυπτιώτη ζωγράφο 

Μίκη Ματσάκη στα 1930

Σ΄ αυτή την έπαυλη λοιπόν των 2.859 τ.μ. και των 15 δωματίων, το Μάιο του 1873 δίδεται μεγαλοπρεπές δείπνο, το οποίο και περιγράφεται στα αλεξανδρινά ¨Ημερήσια Νέα¨ ως εξής :

          ¨Το παρελθόν Σάββατον η ωραία εξοχική έπαυλις του κ. Ι. Αντωνιάδου έκτακτον κατά την μεγαλοπρέπειαν παρείχε θέαμα. Η ευγενής του εριτίμου τούτου Ομογενούς σύζυγος Χαρίκλεια (το γένος Ευστρατίου), ήτις προς τω του σώματος κάλλει κέκτηται, κατ΄ ίσην μοίραν, την της ψυχής καλλονήν και ουδόλως ελαττούται εκείνοι κατά την προς τα καλά έφεσιν και την φιλοπατρίαν, ηξιούτο κατά την εσπέραν εκείνην υψηλής και όλως εξαιρετικής τιμής, αντανακλωμένης δια τούτο εις το εν Αιγύπτω Ελληνικόν στοιχείον.

          Αι Α.Α.Υ.Υ. η ηγεμονίς Τοσσούν Πασσά, θυγατήρ της Α.Υ. του Κεδίβου, και η σεβασμία Αυτής πενθερά, Χήρα Σαΐτ Πασσά, ευμενώς αποδεχθείσαι την πρότασιν της ημετέρας Ελληνίδος, ειστίων παρ΄ αυτή μετά των άλλων της Αυλής κυριών, δερμηνευούσης τουρκιστί της αξιοτίμου κυρίας Σινανού.

          Το δείπνον ήρξατο από της 6 και επεραιώθη την 10μ.μ. ώραν, υπήρξεν δ΄ ως εικός, ότι μεγαλοπρεπές και κατά την οθωμανικήν εθιμοταξίαν. Καθ΄ όλην την διάρκειαν αυτού επαιάνιζε μεν μουσική εκλεκτή, περιώνυμοι δε αιγύπτιαι αοιδοί έμελπον, αόρατοι εντός οκρίβαντος περιφράκτου, άσματα τουρκικά, έξω δε της καταφωτίστου επαύλεως, εν μακρά αποστάσει, φώτα βεγγαλικά και πυροτεχνήματα ποικίλα εκαίοντο αδιαλείπτως υπό υπερπεντήκοντα ιθαγενών, επιστατούντος αυτοπροσώπως του φιλοτίμου κ. Αντωνιάδου. Έκπληκτον το όμμα του Αλεξανδρέως εθεάτο από της πόλεως τας ποικιλοχρόους λάμψεις των πυροτεχνημάτων τούτων, άπερ ανερχόμενα οφιοειδώς τα ύψη, διερρήγνυντο μετά κρότου και πατάγου και διέσπειρον εις τους αιθέρας μυρίους όσους πυρίνους αστέρας, ως ει διεφλέγετο ο ουράνιος θόλος.

          Το θέαμα ην όντως εξαίσιον, αι δε Α.Α.Υ.Υ. εξέφρασαν επανειλημμένως την υψηλήν ευαρέσκειαν Αυτών προς την Ελληνίδα, ήτις, εν τω εστίαν Αυτάς, έγνω ίνα εκδηλώση εμφαντικώτατο το αίσθημα της δικαίας ευγνωμοσύνης του εν Αιγύπτω Ελληνικού στοιχείου προς τε τον αποβιώσαντα Σαΐτ Πασσάν και προς τον νυν ευκλεώς ιθύνοντα τας τύχας της Αιγύπτου, τον Κεδδίβην Ισμαήλ Πασσάν, ανθ΄ ων παρέσχον τοις Έλλησιν ευεργεσιών.

          Αι Α.Α.Υ.Υ. αναχωρούσαι προσήνεγκον τη Κυρία Αντωνιάδου, εις τεκμήριον της μεγάλης Αυτών ευαρεσκείας, δώρα πολυτιμότατα, όντως ηγεμονικά, άλυσιν δηλ. χρυσήν, κατάστικτον δι΄ αδαμάντων, μετά καρφίδος εχούσης αδαμάντινα τα ηγεμονικά εμβλήματα, ψέλλιον χρυσούν, εν μέσω του οποίου υπάρχει επιδεδεμένος μέγας αδάμας, και τρία πολύτιμα κασμήρια της Λαχώρας. Κατέλιπον δε και υπέρ των θεραπόντων το ποσόν δισχιλίων φράγκων ως εικούσαμεν¨.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ