¨ΕΦΥΓΕ¨ Ο ΑΜΠΕΤΕΙΑΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ

Χτες το βράδυ, λίγο μετά τα μεσάνυκτα (29/9/2021), πέθανε ο Αμπετειανός Γιώργος Βαρουφάκης. Όπως έγραψε ο γιος του, με καταγωγή από το Ρέθυμνο, ο Γιώργος Βαρουφάκης γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου τον Ιούνιο του 1925 όπου τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στην Αμπέτειο Σχολή. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε σε παράρτημα ελληνικής τράπεζας στο Κάιρο προτού έλθει στην Αθήνα το 1946 για να γραφτεί στο Χημικό Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Λίγο πριν ξεσπάσει ο δεύτερος εμφύλιος, μετά από διάβημά του στην Κοσμητεία διαμαρτυρόμενος εκ μέρους του φοιτητικού του συλλόγου για την αύξηση των διδάκτρων, συνελήφθη από την Ασφάλεια. Αρνούμενος να υπογράψει τη γνωστή τότε «δήλωση», φυλακίστηκε στην Αθήνα και αργότερα εξορίστηκε στη Μακρόνησο. Εκεί είχε την τύχη να συμπάσχει με συντρόφους όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μανώλης Κατράκης και ο Σπύρος Λιναρδάτος.

Μετά την Μακρόνησο εξορίστηκε στην Ικαρία, πριν τελικά επιστρέψει στην Αθήνα και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου γνώρισε τη σύντροφο της ζωής του Ελένη Τσαγγαράκη. Η Ελένη ήταν η πρώτη φοιτήτρια στην ιστορία του Τμήματος Χημείας που αργότερα θα εργαζόταν ως βιοχημικός, θα δραστηριοποιείτο στο φεμινιστικό κίνημα και θα εκλεγόταν για πολλά χρόνια δημοτική σύμβουλος (συμπεριλαμβανομένης μιας θητείας ως Αντιδήμαρχος) Παλαιού Φαλήρου. Με την Ελένη, απέκτησαν δύο παιδιά – τον Γιάνη και την Τρισεύγενη.

Μετά από πολλές δυσκολίες, λόγω «κοινωνικών φρονημάτων», ο Γιώργος Βαρουφάκης ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία το 1954 στη «Χαλυβουργική» όπου, το 1961, ανέλαβε την θέση του Διευθυντή του Τμήματος Ελέγχου Ποιότητας. Μετά την συνταξιοδότησή του, το 2003, διορίστηκε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της «Χαλυβουργική», θέση που διατήρησε ως τον Γενάρη του 2020.

Από το 1959, παράλληλα με την απαιτητική θέση του στην «Χαλυβουργική», άρχισε να μελετά συστηματικά τη διάβρωση των αρχαίων μπρούντζινων αγαλμάτων του Κούρου και της Άρτεμης που τώρα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο του Πειραιά. Οι μεταλλουργικές και πειραματικές εκείνες μελέτες του εξελίχθηκαν σε διδακτορική διατριβή την οποία υποστήριξε επιτυχώς στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο του απένειμε το διδακτορικό του δίπλωμα το 1965.

Από το 1965, και με τη συνεργασία κορυφαίων αρχαιολόγων, συνέχισε να μελετά αρχαία μεταλλικά ευρήματα και να δημοσιεύει πρωτότυπες εργασίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ανάμεσα τους ήταν:

• Τα μυκηναϊκά μεταλλικά ευρήματα της Περατής – σε συνεργασία με τον καθηγητή και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Σπύρο Ιακωβίδη
• Οι χαλύβδινες λόγχες της γεωμετρικής εποχής – σε συνεργασία με τον ακαδημαϊκό Γ. Μυλωνά
• Η μελέτη επιγραφών γύρω από τον έλεγχο ποιότητας μετάλλων και της γνησιότητας των αργυρών αττικών νομισμάτων του 4ου αιώνα π.Χ. – με συνεργάτη τον Ronald Stroud
• Η μελέτη του περίφημου κρατήρα του Δερβενιού – στην μελέτη του οποίου συνεργάστηκε με τον Μανώλη Ανδρόνικο – και την οποία παρουσίασε στο Βρετανικό Μουσείο

·         45 ειδώλια της Μινωικής εποχής της Κρήτης

Πρώτες ύλες για τη χύτευση ειδωλίων στα Κύθηρα

Το 1979 ο Γιώργος Βαρουφάκης κατέθεσε διατριβή επί υφηγεσία με τίτλο «Χημική και μεταλλουργική έρευνα γύρω από 19 σιδερένια πόδια τριπόδων της γεωμετρικής εποχής», η οποία είχε ως αποτέλεσμα στην απονομή του τίτλου του Υφηγητή και αργότερα του Επίτιμου Επίκουρου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σημαντική είναι η μελέτη του επί των σιδερένιων συνδέσμων του Παρθενώνα και του Ερεχθείου, που συνδέουν τους μεγάλους μαρμάρινους όγκους του γείσου και της βάσης των ναών. Η μελέτη εκείνη δημοσιεύθηκε στο Journal of Historical Metallurgy Society. Η εν λόγω έρευνα συνεχίσθηκε με τους σιδερένιους συνδέσμους του ναού της Τράπεζας Αιγίου και του Επικούρειου Απόλλωνα σε μια προσπάθεια να εκτιμηθεί η εξέλιξη της τεχνολογίας από την αρχαϊκή στην κλασική εποχή. Επί πλέον, ύστερα από πρόσκληση των εκεί επιστημονικών εταιρειών, παρουσίασε πολλές ερευνητικές εργασίες, μεταξύ άλλων, στην Κύπρο, στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, στην Πράγα, στη Ζυρίχη, στην Σικελία, στις ΗΠΑ, κλπ.

Για μια δεκαετία ο Γιώργος Βαρουφάκης διετέλεσε και Πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τυποποίησης (ΕΛΟΤ). Κατά την διάρκεια της θητείας του ο ΕΛΟΤ αναβαθμίστηκε διευρύνοντας τις δραστηριότητές του στη βιομηχανική και οικονομική ζωή της χώρας. Όταν ολοκληρώθηκε η θητεία του, του απονεμήθηκε ο τίτλος του Επίτιμου Προέδρου του ΕΛΟΤ.

Παράλληλα με την θητεία του στον ΕΛΟΤ, από το 1988 εκλέγεται πρόεδρος της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρείας (ΕΑΕ) η οποία εστιάζει στην μελέτη της αρχαίας τεχνολογίας. Συνδυάζοντας την θητεία του στον ΕΛΟΤ και την ΕΑΕ, μελέτησε την ιστορία του ελέγχου ποιότητας στην αρχαιότητα. Το 1996 εξέδωσε σχετικό βιβλίο με τίτλο «Αρχαία Ελλάδα και Ποιότητα: Η ιστορία και ο έλεγχος των υλικών που σημάδεψαν τον ελληνικό πολιτισμό» (Εκδόσεις Αίολος). Το βιβλίο εκδόθηκε το 1999 και στα αγγλικά. Το 2005 εξέδωσε την συνέχεια εκείνου το βιβλίου υπό τη μορφή νέου βιβλίου με τίτλο «Η Ιστορία του Σιδήρου από τον Όμηρο στον Ξενοφώντα: Τα σιδερένια ευρήματα και η αρχαία ελληνική γραμματεία με το μάτι ενός μεταλλουργού», (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).

Όταν πριν μερικά χρόνια του ζητήθηκε από ξένο επισκέπτη να συνοψίσει τη ζωή του, απάντησε: «Είμαι ένα παιδί από το Κάιρο που έμελλε να μάθει να αγαπά τη ζωή, τον άνθρωπο και την επιστήμη στην Μακρόνησο».

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΙΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΦΙΛΙΑ

 

Η Αίγυπτος, ο Νείλος, οι Πυραμίδες, η Αλεξάνδρεια, το Κάιρο, ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν λογιών-λογιών καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων μουσικούς και τραγουδοποιούς.

Ο καρπός της έμπνευσης τους είναι αρκετά όμορφα τραγούδια που υμνούν τη Νειλοχώρα, μέσα από έρωτα, μυρωδικά και χρώματα.

¨Αιγυπτιώτικα Μουσικά Φιλιά¨ τα ονομάζω εγώ και σας τα παρουσιάζω, αφιερωμένα στους συμπατριώτες μου εκείνους που αγάπησαν, αγαπούν και θ΄ αγαπούν τη δεύτερη πατρίδα μας, που ένοιωθαν, νοιώθουν και θα νοιώθουν Αιγυπτιώτες.

     Σε όλους εκείνους που η νοσταλγία δεν αναζητά το παρελθόν, αλλά το μέλλον !

 

1.     ¨Νύχτες μαγικές¨ Ιωάννα Γεωργακοπούλου.

2.     ¨Στην αγορά του Χαν Χαλίλι¨ Αλκίνοος Ιωαννίδης.

3.     ¨Αλλάχ¨ Νίκος Γούναρης.

4.     ¨Αλεξάνδρεια, γλυκιά μου Σκεντερία¨ Περικλής Βάγιας.

5.     ¨Μισιρλού¨ Δανάη.

6.     ¨Καϊριανή¨  Γ. Βιδάλης.

7.     ¨Αλεξάνδρεια¨ Γιάννης Κότσιρας.

8.     ¨Κοντά στο Νείλο¨ Σοφία Βέμπο.

9.     ¨Κάιρο¨ Νίκος Γούναρης.

10. ¨Σαν ονειρεύομαι¨ Μπάμπης Τρεχαντζάκης.

11. ¨Cairo¨ Στάμος Σέμσης.

12. ¨Γλυκά του Νείλου δειλινά¨ Ελευθερία Αρβανιτάκη.

13. ¨Αράπικο¨ Μήτσος Σέμσης.

14. ¨Αλεξανδριανή¨  Γρηγόρης Μπιθικώτσης.

15. ¨Χαϊτιτζέ ¨ Στέλλα Χασκίλ.

16. ¨Στη μαγεμένη Αραπιά¨ Δημ. Ρουμελιώτης.

17. ¨Αχ Μουσταφά¨ Μανώλης Αγγελόπουλος

18. ¨Γιαλέλι, γιαλέλι, αράπικο¨ Κώστας Νούρος.

19. ¨Το αραβικό φεγγάρι¨ Τζ. Νικολάντος.

20. ¨Τραγούδα Καμηλιέρη¨ Στέλιος Καζαντζίδης.

21. ¨Κάιρο¨ Μαρία Σπυροπούλου.

22. ¨Φελάχες γλυκές¨ Πόλυ Πάνου.

23. ¨Χαμπίμπα¨ Μαίρη Λίντα.

24. ¨Του Καΐρου¨ Μ. Χατζημανώλης.

25. ¨Έλεος¨ Ατζ. Δημητρίου / Amr Diab.

26. ¨Φαρίντα¨ Μ. Αγγελόπουλος.

27. ¨Βεδουϊνα¨ Μ. Φραντζεσκοπούλου.

28. ¨Φελάχα¨ Αντ. Διαμαντίδης ή Ντάλγκας.

29. ¨Port-Said Dance¨ Ορχηστρικό (Γ. Τατασσόπουλου)

30. ¨Σαμ ελ Νεσσίμ¨ Ν. Ξυδάκης.

31. ¨Ya habibi¨ Αλκ. Πρωτοψάλτη.

32. ¨Εκεί στο Σάτμπυ¨ Ορχηστρικό (Ν. Βοστάνη)

33. ¨Στην Αλεξάνδρεα (Salma yia Salama)¨ Δάκης.

34. ¨Το πηγάδι της γραφής¨ Ν. Ξυδάκης / H. Yardjian.

35. ¨Αλεξάνδρεια¨ Μίμης Κουλουριώτης (Μ. Ανδριανός)

36. ¨Αλεξάνδρεια¨ Γιώργος Ζαφειρίου.

37. ¨Σαν πας στην Αλεξάνδρεια¨ Μανώλης Μητσιάς.

38. ¨Τα μεσημέρια στην Αλεξάνδρεια¨ Άλκ. Πρωτοψάλτη.

39. ¨Αλεξάνδρεια¨ Βλάσσης Μπονάτσος.

40. ¨Ο Αχιλλέας απ΄ το Κάιρο¨ Κώστας Τουρνάς.

41. ¨Θα φύγω με τους φίλους μου για Κάιρο¨ Κωνσταντίνα.

42. ¨Αλεξάνδρεια¨ Βίκη Μοσχολιού.

43. ¨Μεξ κι απέναντι¨ Ορχηστικό (Ν. Βοστάνη)

44. ¨Το τραγούδι του Νείλου¨ Γιώργος Μαρίνος.

45. ¨Ο Νείλος¨ Αλκ. Πρωτοψάλτη.

46. ¨Κάιρο¨ Μελίνα Κανά.

47. ¨Ξένη γη¨ Άγγελος Κουτρουμπάκης.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΟΙ ΑΡΜΕΝΙΟΙ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

 

Αρμενική Εκκλησίας Ηλιούπολης

          Από το εξαντλημένο πια βιβλίο μας ¨Τα Αιγυπτιώτικα Έντυπα στην Ελλάδα και στον κόσμο¨ (εκδ. Αγγελάκη, Αθήνα 2012) αντιγράφουμε τα εξής :

          Μια από τις παλαιότερες και πιο εύπορες κοινότητες της αρμενικής διασποράς είναι εκείνη της Αιγύπτου. Ψήγματα αρμενικής μετανάστευσης στη Χώρα του Νείλου ανιχνεύονται κατά τη Βυζαντινή κυριαρχία, ενώ στοιχεία αρχίζουν να εμφανίζονται κατά τη διάρκεια και μετά την αραβική κατάκτηση. Η περίοδος των Φατιμίδων βρίσκει τους Αρμένιους της Αιγύπτου να ευημερούν, απολαμβάνοντας εμπορική, πολιτιστική και εκκλησιαστική ελευθερία. Στα χρόνια των Μαμελούκων χιλιάδες νέοι συλλαμβάνονται κατά την εισβολή στο Αρμενικό Βασίλειο της Κιλικίας και έρχονται σαν σκλάβοι στην Αίγυπτο, όπου απασχολούνται ως αγρότες και τεχνίτες. Μετά την Οθωμανική κατάκτηση του 1517, λόγω τοπικών διαμαχών, οι Αρμένιοι εγκαταλείπουν την Αίγυπτο, αλλά στις αρχές του 17^ου αι. νέα κύματα κάνουν την εμφάνιση τους, λόγω των διωγμών σε Μ. Ασία, Οθωμανική Αρμενία και Συρία, ενώ διακρίνονται ως κοσμηματοπώλες, έμποροι, ράφτες, σιδεράδες και γουναράδες. Με τη Γαλλική εκστρατεία ανακόπτεται η ανάπτυξη τους και ξαφνικά στα 1804 έχουν πια απομείνει ελάχιστοι.

Όμως, η ιστορία της αρμενικής παροικίας στην Αίγυπτο ξεκινάει εκ νέου από τη δημιουργία του σύγχρονου αιγυπτιακού κράτους, στα 1805, από τον Μωχάμεντ Άλη. Η διάνοιξη της Διώρυγας πρόσφερε ευκαιρίες σε Αρμένιους να εγκατασταθούν σε Αλεξάνδρεια και Πορτ-Σάιτ – ακολουθώντας το ρητό ¨ουρ χατς, χον γκατς¨, δηλαδή ¨μείνε εκεί           που υπάρχουν ευκαιρίες¨ – και να διακριθούν στο εμπόριο, κυρίως υφασμάτων και καπνού. Μετά μάλιστα από τους οθωμανικούς διωγμούς, κύματα μεταναστών από τη Σμύρνη και την Πόλη έφθασαν στη Νειλοχώρα και ευημέρησαν στο περιβάλλον ειρήνης που τους πρόσφερε. Αρκετοί ήταν οι Αρμένιοι που κατείχαν θέσεις κλειδιά στη διάρκεια του πρώτου μισού του 19^ου αι., όμως – αξίζει να σημειωθεί – πως ενδιαφέρονταν περισσότερο για το αιγυπτιακό κράτος, παρά να υπηρετήσουν, μέσω της κοινότητας, τα εθνικά τους συμφέροντα.

          Ανάμεσα σ΄ εκείνους που ιδιαίτερα διακρίθηκαν από την αρμενο-αιγυπτιακή κοινότητα ήταν ο Νουμπάρ Πασάς, ο οποίος το 1894 έγινε και πρωθυπουργός της χώρας. Ο γιος του Μπογός Νουμπάρ Πασά  συνεισέφερε οικονομικά σε πολλά ακαδημαϊκά προγράμματα της αρμενικής διασποράς, έφτιαξε σχολείο στην Ηλιούπολη και το 1907 ίδρυσε στο Κάιρο την Αρμενική Γενική Ένωση Αγαθοεργίας, για τη φροντίδα των προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Σήμερα, σπουδαίος Αρμένιος της Αιγύπτου θεωρείται ο Nairi Hampikian, φημισμένος αρχιτέκτονας, ειδικευμένος στην αποκατάσταση ισλαμικών μνημείων, καθώς και ο γνωστός σκιτσογράφος Alexandre Saroukhan.

Στην ακμή της, το 1940, η αρμενική παροικία της Αιγύπτου αριθμούσε περίπου 40.000 μέλη, με 9 κοινωνικές και αθλητικές λέσχες,  3 Αποστολικές και 3 Καθολικές εκκλησίες, καθώς και 3 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ας σημειωθεί η πληθώρα των ελληνικών παραστάσεων που δόθηκαν στο θέατρο ¨Houssaper¨ της Αρμενικής Λέσχης Καΐρου.

Αρμενικό νεκροταφείο Καΐρου

Το πρώτο σχολείο, το ¨Yeghiazarian Religious School¨, κτίστηκε το 1828 στην Haret Zyweila Bein al-Sourein, κοντά στην αρμενική εκκλησία της St Sarkia. Ο Yeghiazar Amira είχε αφήσει τη μεγάλη του περιουσία στη φροντίδα το Μωχάμεντ Άλη, ο οποίος μετά το θάνατο του κάλεσε στην Αίγυπτο τα εξαδέλφια του, που έφτιαξαν νοσοκομείο, ξενοδοχείο και το σχολείο. Στα 1854 ο πλούσιος χρηματιστής Garabel Agha Kalousd μετέφερε το σχολείο σε μεγάλο χώρο στο Darb al Geneina και το ονόμασε ¨Khorenian¨, αφήνοντας του και μεγάλο κληροδότημα. Ο Μπογός το 1904 το μετακόμισε εκ νέου στο Μπουλάκο, ενώ το 1907 ίδρυσε το ¨Kalousdian Armenian School¨. Το 1978 τα δύο από τα τρία κτίρια του σχολείου γκρεμίστηκαν από την κυβέρνηση, για να κατασκευαστεί η γέφυρα της 6^ης Οκτωβρίου. Το άλλο αρμενικό σχολείο ιδρύθηκε το 1890 από τον Βοghos Bey Youssef στην Αλεξάνδρεια. Το πιο νέο πάντως είναι το ¨Nubarian School¨, που ίδρυσε ο Μπογός Νουμπάρ Πασά στην Ηλιούπολη το 1925 (στο θεατράκι του οποίου, ακόμη και σήμερα, γίνονται εκδηλώσεις και κονσέρτα της ερασιτεχνικής εκκλησιαστικής χορωδίας του).

Υπήρξε παράλληλα μια ζωηρή λογοτεχνική κίνηση, την οποία συμπλήρωναν εκδόσεις εφημερίδων και βιβλίων Αρμένιων λογοτεχνών. To πρώτο αρμένικο περιοδικό, το ¨Armaveni¨ κυκλοφόρησε το 1865 στο Κάιρο από τον Abraham Mouradian, ενώ το ¨Neghos¨ εμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια το 1889 από τον Ghevond Papazian.

          Παρά τους πολέμους και τις πολιτικο-οινομικές αναταραχές, ιδιαίτερα μετά το 1950, η αρμενική κοινότητα της Αιγύπτου συνεχίζει σήμερα μια σταθερή πορεία. Στο Κάιρο υπάρχουν 4 πολιτιστικές οργανώσεις και 4 αθλητικές λέσχες, ενώ στην Αλεξάνδρεια 2 και 2 αντιστοίχως, όπως για παράδειγμα τα φιλανθρωπικά ¨Armenian Red Cross Association¨ και ¨Armenian General Benevolent Union¨ και το πολιτιστικό ¨Houssaper Cultural Association¨. Παράλληλα 3 σχολεία συνεχίζουν τη λειτουργία τους, στον απόηχο του ένδοξου παρελθόντος τους, εξαιτίας κυρίως του πρώτου κύματος μετανάστευσης στη Σοβιετική Αρμενία το 1948. Τα σχολεία ακολουθούν το πρόγραμμα του Αιγυπτιακού Υπουργείου Παιδείας, με την παραχώρηση απ΄ αυτό του δικαιώματος διδασκαλίας της αρμενικής γλώσσας, ιστορίας και πολιτισμού. Το Kalousdian School έχει λιγότερο από 100 μαθητές…

          Το παροικιακό συμβούλιο, αποτελούμενο από 24 μέλη, εκλέγεται κάθε 8 χρόνια και αυτά με τη σειρά τους εκλέγουν ένα 7μελές διοικητικό συμβούλιο για 2 χρόνια. Αυτό διευθύνει τα ιδρύματα του Αρμενικού Πατριαρχείου (σχολεία, εκκλησίες, νεκροταφεία και κληροδοτήματα).

          Ο αριθμός της παροικίας έχει βέβαια μειωθεί σημαντικά. Πάντως οι περισσότεροι νέοι τρίτης γενιάς εξακολουθούν να διαλέγουν συζύγους μέσα από την παροικία, κι αν αυτό δεν είναι εφικτό, από τις αρμενικές παροικίες άλλων χωρών, όπως ο Λίβανος, η Συρία, μα και η Αρμενία. Αρκετοί βέβαια βρίσκουν συζύγους κι από άλλες χριστιανικές μειονότητες της Αιγύπτου, όπως Κόπτες ή Λεβαντίνοι.

          Η Αρμενική Πρεσβεία στο Κάιρο είναι από τις πρώτες που άνοιξε ανά τον κόσμο η Αρμενία, τον Οκτώβριο του 1992, ενώ η Αίγυπτος ήταν η πρώτη χώρα που επισκέφτηκε το Μάιο της ίδιας χρονιάς ο τότε πρόεδρος της Αρμενίας Λεβόν Τερ Πετροσιάν.

          Ένας Σύλλογος Αρμενίων εξ Αιγύπτου με μεγάλη δράση είναι εκείνος που ιδρύθηκε το 1997 στον Καναδά (¨Association of Armenians from Egypt¨), ο οποίος μάλιστα το 1999 διοργάνωσε στο Μόντρεαλ μια World Reunion of Armenian Schools of Egypt με τη συμμετοχή 1.500 αποφοίτων απ΄ όλο τον κόσμο.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ