ΜΙΚΗΣ ΜΑΤΣΑΚΗΣ

ΕΝΑΣ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΣΤΗΝ ΓΚΟΡΙΤΣΑ

 

Από το βιβλίο μας ¨Αιγυπτιώτες Εικαστικοί (εκδ. Αγγελάκη, Αθήνα 2021) αντιγράφουμε τα εξής :

Ο Μίκης Ματσάκης γεννήθηκε στα Μύρα της Λυκίας στην Μικρά Ασία στα 1901 και σε ηλικία 6 ετών η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου και περάτωσε τις δευτεροβάθμιες σπουδές του το 1918. Με υποτροφία της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας πηγαίνει το 1921 για σπουδές στο Παρίσι και φοιτά στην Grande Chaumière μένοντας για ένα χρόνο. Το 1922  πηγαίνει στο Μόναχο και σπουδάζει στη Hans Hofmann Schule fur bildende Kunst (1923-24) και κατόπιν στην Akademie der Bildenden Kunste με καθηγητές τους Schinnerer, Von Stuck και κυρίως τον  F.Von Habermann. Το 1927 επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια και ανοίγει εργαστήρι στην οδό Φουάτ, ενώ το 1928 εκθέτει έργα του στο Παναιγύπτιο Σαλόν του Καΐρου. Το 1930-31 έρχεται στην Αθήνα και αρχίζει τη μεγάλη του δράση : Το 1934 υπήρξε από τα ιδρυτικά στελέχη και πρόεδρος της Ένωσης Ελεύθερων Καλλιτεχνών, όπου συγκέντρωσε τη νεότερη γενιά των Ελλήνων καλλιτεχνών, από το 1937 ως την Κατοχή διετέλεσε Γενικός Γραμματέας της Ενώσεως Σωματείων Εικαστικών Τεχνών Αθηνών, Έφορος Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, καθώς και Έφορος και Μέλος της Δωδεκαμελούς Επιτροπής του Πανελληνίου Σαλόν. Οργάνωσε πάνω από 30 ατομικές εκθέσεις (Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Χαλκίδα, Λευκωσία, Παρίσι, Αντίς Αμπέμπα) και έλαβε μέρος σε πολλές ομαδικές και πανελλήνιες εκθέσεις της εποχής, όπως το 1932 στη Μπιενάλε της Βενετίας, το 1937 στη Διεθνή Έκθεση Παρισίων και το 1938 στη Διεθνή Έκθεση του Σίδνεϋ. Ζωγράφισε για λογαριασμό του Υπουργείου Διοικήσεως Πρωτευούσης σειρά 35 ελαιογραφιών με θέματα της παλιάς Αθήνας (Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών), φιλοτέχνησε τις ωογραφίες ορόφων του ισογείου περιστυλίου του Ζαππείου, ενώ μαζί με τον Δ. Δάβη τοιχογράφησαν το Ινστιτούτο Ερευνών της Εταιρίας Λιπασμάτων. Το 1938 η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας του ανέθεσε την αποπεράτωση και διακόσμηση του παρεκκλησίου Αγίων Θεοδώρων στο Κοτσίκειο Νοσοκομείο. Το 1946 επανεγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια. Την περίοδο 1948-1954 ασχολήθηκε με το μεγάλο έργο διαμόρφωσης του αλεξανδρινού ναού του Ευαγγελισμού σε σύγχρονο πρότυπο (κάπου 500 βιβλικές μορφές) και το 1959-1962 αγιογράφησε τους Ταξιάρχες Καΐρου. Πέθανε στην Αθήνα το 1978.

Αξίζει να σημειωθεί πως κατά το 1966-1967 εξωράισε και τοιχογράφησε το Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου στη Γκοριτσά, ενώ το 1968 τοιχογράφησε την ¨Πλατυτέρα¨ στους Αγίους Αναργύρους της Ζούπαινας.

Λίγο πριν φύγει από τη ζωή και συγκεκριμένα στις 3/6/1977 είχε στείλει το όμορφο σκίτσο που δημοσιεύουμε με τίτλο ¨Στα Τσίντζινα τ΄ Άη Λιος¨ στην ομώνυμη εφημερίδα, σκίτσο που φιλοτέχνησε στις 20/6/1966 και αφιέρωσε ¨στον ποιητή του Πάρνωνα Γιάννη Μοτίβο¨.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Χρύσα Μαλτέζου

¨Η Αλεξάνδρεια της Ιστορικής Μνήμης¨

εκδ. Καλλιγράφος, Αθήνα 2022

Ένα μικρό βιβλίο-κόσμημα συνέγραψε η αγαπητή Αιγυπτιώτισσα Ακαδημαϊκός Χρύσα Μαλτέζου, ένα βιβλίο-οδοιπορικό στην αλεξανδρινή μνήμη, μα και στη σύγχρονη ματιά στα μονοπάτια του χθες.

Η γραπτή ιστορία της αιώνιας κοσμοπολίτισσας μπλέκεται στα πέτρινα κουβάρια της ιστορικής αρχιτεκτονικής από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, σ΄ ένα σύντομο, αλλά συνάμα αξέχαστο ταξίδι με τη Μνημοσύνη ν΄ αγκαλιάζει τον Αλέξανδρο και να συντροφεύουν τον ταξιδευτή αναγνώστη σε χαμένες στο χρόνο ατραπούς.

Το μικρό αυτό πόνημα αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο απ΄ όλους τους Αλεξανδρινούς και τους Αιγυπτιώτες εν γένει, αλλά και απ΄ όλους εκείνους που αγαπούν την ιστορία και θέλουν να βαδίσουν με το νου στο στρωτό και εύληπτο λόγο των σελίδων του, απ΄ όπου αναδύεται η θεία Αλεξάνδρεια της Ιστορικής Μνήμης.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

 

Ο ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΧΑΛΑΜΑΝΔΑΡΗΣ

ΣΤΑ ΣΟΥΕΖΙΑΝΑ ΗΛΥΣΙΑ ΠΕΔΙΑ

 

Ο Παντελής Χαλαμανδάρης γεννήθηκε στο Σουέζ το 1932 και φοίτησε στο εκεί Ελληνικό Κοινοτικό Γυμνάσιο και το British School. Την περίοδο 1951-1952 εργάσθηκε, όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες από το Σουέζ, σε διοικητικές υπηρεσίες των βρετανικών στρατοπέδων της Τζενέφα και του Suez Garrison.

Στα 1952 οργάνωσε και λειτούργησε τα δύο πρώτα χρόνια το λεγόμενο ¨κρυφό σχολειό¨ στο βρετανικό στρατόπεδο του Κασφαρίτ, υπό την εποπτεία του Διευθυντή των Ελληνικών Κοινοτικών Σχολείων Σουέζ και Πορτ-Τεουφίκ Ν. Πιζάνια.

Σπούδασε Παιδαγωγικά (Education) στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου (AUC), όπου συμπλήρωνε τα δίδακτρά του εργαζόμενος σαν προπονητής του μπάσκετ.

Στο Σουέζ και στο Κάιρο έπαιζε μπάσκετ με τις αντίστοιχες Αθλητικές Ενώσεις, ενώ στο Σουέζ, ο αποκαλούμενος ¨Χρυσαετός¨ ασχολήθηκε με τον Προσκοπισμό από πολύ μικρός.

Επανίδρυσε το 3^ο Σύστημα στο Πορτ-Τεουφίκ και διετέλεσε Έφορος Κλάδου Προσκόπων. Για πάρα πολλούς, όπως οι Λάμπης Σουνίτης, Θοδωρής Χαλκίτης, Βαγγέλης Τισσίζης, Γιάννης Δαμίγος και Μιχάλης Καλλέργης, ο Παντελής αποτελούσε το πρότυπο του Πρόσκοπου.

Έκανε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Indiana στην Αμερική και δίδαξε για πολλά χρόνια Παιδαγωγικά, Ψυχολογία και Μεθόδους Έρευνας στο Πανεπιστήμιο Brandon του Καναδά, όπου ανακηρύχθηκε Ομότιμος Καθηγητής.

Παράλληλα, σχεδίασε και πραγματοποίησε καναδικά προγράμματα βοήθειας για την αναβάθμιση των εκπαιδευτικών των ιθαγενών Ινδιάνων του Καναδά, όπως και σε χώρες της Αφρικής, όπου του απένειμαν τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα για την προσφορά του. Διετέλεσε σύμβουλος αξιολόγησης χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων στο Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας και μέλος του Συμβουλίου για το σχεδιασμό και έλεγχο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της επαρχίας της Manitoba του Καναδά.

Σχετικά με μία διάκριση που του έγινε για την πολυδιάστατη προσφορά του, η εφημερίδα ¨Brandon Sun¨ τον αποκάλεσε ¨educator of the world¨ (διδάσκαλο του κόσμου).

Το 1961 παντρεύτηκε την Helga Kretschmann, με την οποία απέκτησαν το Γιώργο και τον Πέτρο.

Ασχολήθηκε πολλά χρόνια με τον Ελληνισμό της Διασποράς, έχοντας διατελέσει Αναπληρωτής Διευθυντής του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού του Πανεπιστημίου της Manitoba, όπως και Πρόεδρος του Ελληνοκαναδικού Κογκρέσου της ίδιας επαρχίας.

Πέθανε στην Wawanesa τον Απρίλιο του 2022.

 

Πηγή : Παντελής Γ. Χαλαμανδάρης ¨Το κρυφό σχολειό του Κασφαρίτ (1952-1955), 2019, σ.σ. 6-7 (anemi.lib.uoc.gr/metadata/3/8/b/metadata-1548940730-283628-10788.tkl)

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΑΠΥΡΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΗ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ

ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΚΕΪΜΠΡΙΤΖ

 

Θραύσμα περιτυλίγματος μούμιας ή σάβανου με απροσδιόριστο κείμενο στα ελληνικά που αποκτήθηκε από το Βρετανικό Μουσείο μέσω της διαθήκης του Μιχαηλίδη.

¨Οι πάπυροι από την Αίγυπτο είναι για τη Δύση, ότι είναι τα χαρτιά από τη Σαμαρκάνδη για την Ανατολή¨, είχε πει ο Άραβας συγγραφέας Αλ Τζαχίντ (776-869).

Ο πάπυρος ήταν το κύριο υλικό γραφής των ελληνικών, ρωμαϊκών, βυζαντινών και πρώιμων ισλαμικών κοινωνιών στην Αίγυπτο για 4.000 χρόνια, πριν πάρει τη θέση του το χαρτί. Το μεγαλύτερο μέρος των ιστορικών, γλωσσικών, κοινωνικών και οικονομικών στοιχείων της πρώιμης ισλαμικής εποχής βρίσκεται σε πάπυρο που αρχικά κατασκευάστηκε στην Αίγυπτο. Τα θραύσματα του Μιχαηλίδη αποτελούν τη μεγαλύτερη ιδιωτική συλλογή αραβικών παπύρων που βρίσκεται σε οποιοδήποτε ίδρυμα παγκοσμίως.

Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ αγόρασε τη συλλογή το 1977 από τους κληρονόμους του εμπόρου αρχαιοτήτων Γεωργίου Μιχαηλίδη (1900-1973). Γεννημένος στο Κάιρο και σπουδαγμένος στην Αίγυπτο και στη Γαλλία, ο Γ.Α. Μιχαηλίδης ανέπτυξε ένα βαθύ ενδιαφέρον για την ιστορία και τη ζωή της Αιγύπτου από τους πρώτους πολιτισμούς της έως πολύ πέρα από την ισλαμική κατάκτηση. Όταν έφυγε από τη ζωή είχε στην κατοχή του πάνω από 1.700 θραύσματα παπύρων, χαρτιού και άλλων υλικών στις αρχαίες αιγυπτιακές γλώσσες, κοπτικά, ελληνικά και κυρίως αραβικά. Αυτή η συλλογή περιλαμβάνει προσωπικές επιστολές, νομικά κείμενα, λογαριασμούς, λογοτεχνικά κείμενα, συνταγές και άλλα έγγραφα. Μόνο ένας μικρός αριθμός έχει υποβληθεί σε ακαδημαϊκή μελέτη.

Σε αυτήν την πρώτη φάση του έργου, το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ θα διαθέσει on-line τους αραβικούς παπύρους μαζί με τις περιγραφές από έναν αδημοσίευτο κατάλογο που συνέταξε ο καθηγητής Geoffrey Khan και συμπληρώθηκε από την ομάδα του έργου της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

 

Γιώργου Ποριάζη

¨Από την Αλεξάνδρεια στο Berlin¨

Εκδ. Υδροπλάνο, Αθήνα 2022

 

Το ταξίδι προς την Ιθάκη του Αιγυπτιώτη συγγραφέα Γιώργου Ποριάζη είναι μακρύ και ξεκινά στην Αλεξάνδρεια το 1960. Και είναι εκεί στη Νειλοχώρα, που η οικογένεια του, με καταγωγή από Λήμνο και Ίμβρο, πρόκοψε και μεγάλωσε.

Δεν ξέρουμε αν είναι συγγενείς του, πάντως στο αρχείο μας βρήκαμε τα εξής στοιχεία για την ευρύτερη οικογένεια Ποριάζη : Στα 1860 ο μεγάλος ευεργέτης της Μανσούρας και της Σπάρτης Ιω. Γρηγορίου εργαζόταν στο παντοπωλείο Ποριάζη στην Αλεξάνδρεια. Στα 1909 ένας Αρ. Ποριάζης ήταν συνιδιοκτήτης στην αλεξανδρινή οδό Καλογραιών Χαρτοπωλείου, Τυπογραφείου, Εργοστασίου Καπνών και Τσιγάρων. Ο Β. Ποριάζης με διαθήκη του το 1913 άφησε περί τις 1.000 λίρες όπως διατεθούν από το ελληνικό δημόσιο για τον Εθνικό Στόλο. Το 1919 ο Ελ. Ποριάζης ήταν από τους ιδρυτές του διεθνούς Συνδέσμου Υπαλλήλων Δημοσίων Έργων. Το 1925 ο Στέφανος Ποριάζης διαιτήτευσε στον αγώνα Α.Ο. Ελλήνων Ισμαηλίας με την Ομάδα του Αγγλικού Αεροπορικού Σώματος. Το 1953 ο Εμμανουήλ Ποριάζης ήταν μέλος της αλεξανδρινής Στοάς ¨Παρθενών¨. Το 1962 η Ηρώ Ποριάζη ήταν κορυφαία του χορού στην παράσταση ¨Αντιγόνη¨ του Γυμνασίου Ηλιουπόλεως. Τέλος, στο Α΄ Κοιμητήριο Αλεξανδρείας βρίσκεται ο οικογενειακός τάφος του Αριστείδη Ποριάζη, όπου η Ελίζα και ο 17χρονος Χρήστος Ποριάζης.

Τα βήματα πάντως του συγγραφέα, που αυτοβιογραφείται στο πόνημα του, συνεχίζουν με την εγκατάσταση στην Αθήνα σε ηλικία επτά ετών, φορτωμένος όμως με μνήμες από τη Αίγυπτο. Ακολουθούν σπουδές οικονομικές, θεατρικές και μουσικές, παράλληλα με διάφορες και διαφορετικές εργασίες που τον κάνουν ανεξάρτητο, καθώς και εσωτερικές αναζητήσεις μέσω της λογοτεχνίας και της ζωγραφικής. Και κάπου στα 27 του ανοίγει στο Θησείο το ¨Berlin¨, ένα πρωτοποριακό ροκ κλαμπ, με αξιοσημείωτη επιτυχία – αφού φιλοξενεί κορυφαίους μουσικούς απ΄ όλο τον κόσμο – που του επιτρέπει να ανοίξει άλλα δύο αδελφάκια του. Και μετά από 22 χρόνια στην πλανεύτρα νύχτα, την εγκαταλείπει για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μεγάλη αγαπημένη μουσική, διδάσκοντας, συνθέτοντας και ηχογραφώντας στο δικό του στούντιο.

Λόγος στρωτός, κυλά πάνω στο χαρτί όπως οι νότες στο πεντάγραμμο, και παρουσιάζει μια ζωή γεμάτη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα για τον αναγνώστη που θέλει να ταξιδέψει στη γραμμή Αλεξάνδρεια – Αθήνα – Βερολίνο…

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ