ΤΑ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΜΑΡΙΚΑΣ ΠΑΠΑΓΚΙΚΑ

Η τραγουδίστρια Μαρίκα Παπαγκίκα θεωρείται ως η σπουδαιότερη ελληνική φωνή στην Αμερική στις αρχές του 20^ου αι. Γι΄ αυτό η έλλειψη πληροφοριών για τη ζωή της φαντάζει αδικαιολόγητη, ενώ ήταν ο Αμερικανός συλλέκτης δίσκων Ian Nagoski που ¨ανακάλυψε¨ τη φωνή της και μετά από μεγάλη έρευνα βρήκε έστω και τα ελάχιστα προσωπικά στοιχεία που την αφορούν.

Έτσι, γνωρίζουμε πως γεννήθηκε στην Κω το 1890 ως Μαρίκα Κατσόρη και πριν το 1900 η οικογένεια της εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο, όπου ξεκίνησε την καριέρα της τραγουδώντας σε νυχτερινά κέντρα της εποχής. Παντρεμένη πλέον με τον Κωνσταντίνο Παπαγκίκα, μετανάστευσαν το 1915 στην Αμερική, όπου συμμετείχαν σε αρκετές μουσικές περιοδείες και εμφανίζονταν σε διάφορα νυχτερινά κέντρα.

Στη δισκογραφία φαίνεται πως μπήκε το 1918 με το ¨Σμυρναίικο Μινόρε¨ και τρία δημοτικά τραγούδια, με τον σύζυγο της στο τσέμπαλο. Από τότε και για 10 χρόνια ηχογραφεί συνεχώς και γίνεται η αγαπημένη τραγουδίστρια των Ελλήνων της Αμερικής. Το 1925, έχοντας συγκεντρώσει ένα σεβαστό ποσό χρημάτων, ανοίγουν στη Νέα Υόρκη το πολυτελές κέντρο διασκέδασης ¨Marika΄s¨, πόλο έλξης όχι μόνο Ελλήνων, αλλά και αλλοεθνών μεταναστών. Παράλληλα, συνεχίζει της ηχογραφήσεις δίσκων, με σμυρναίικα και ρεμπέτικα τραγούδια όπως το επιτυχημένο ¨Μες του Συγγρού τη φυλακή¨. Το αμερικανικό κραχ όμως του 1929 συμπαρασύρει στην ύφεση και την οικονομική καταστροφή και το ζεύγος Παπαγκίκα, που αναγκάστηκαν να κλείσουν το μαγαζί τους. Από αυτό το σοκ η Μαρίκα δεν συνήλθε ποτέ, κι αν δεν γνωρίζουμε τα βήματα της ως το 1937, ξέρουμε πως τη χρονιά αυτή επιστρέφει στη δισκογραφία με τέσσερα πατριωτικά τραγούδια, αναφερόμενη και ως συνθέτης. Τελικά, η διασημότερη τραγουδίστρια των Ελληνο-Αμερικανών πέθανε σε ηλικία 53 ετών στη Νέα Υόρκη το 1943, με τον σύζυγο της να την ακολουθεί το 1947. Ας σημειωθεί τέλος πως έχουν εντοπιστεί 239 ηχογραφημένα της τραγούδια, ένας αριθμός μεγάλος για τα μέτρα της εποχής. Κι αν τα μέσα του τότε δεν κατόρθωσαν να ¨συλλάβουν¨ το μοναδικό ηχόχρωμα της φωνής της, στο πάλκο, όπως ανέφερε ο Γ. Κατσαρός, ¨ήταν μία από τις περίφημες, μία από τις πιο ωραίες βυζαντινές τραγουδίστριες στα ρεμπέτικα, στα τζιβαέρια, στα σμυρναίικα και στα δημοτικά¨.

          Αυτά λοιπόν γνωρίζουμε για τη Μαρίκα Παπαγκίκα, κυρίως μέσα από τα γραφόμενα των Π. Κουνάδη και M. Hulot.

          Επειδή όμως, όπως αναφέρθηκε, η οικογένεια της μπορεί να χαρακτηριστεί ως αιγυπτιώτικη, κάναμε τη δική μας έρευνα για τα χρόνια της στην Αίγυπτο, η οποία μέσα από δημοσιεύματα των αιγυπτιώτικων εφημερίδων απέφερε τα εξής για την τραγουδιστική δράση της στην Αλεξάνδρεια :

          14-27/3/1913 : Στο καφενείο ¨Μπαξεδάκι¨ του Λαζαρόπουλου : ¨Απόψε αρχίζει ο ανατολικός μουσικός θίασος υπό τον καλόν τεχνίτην κ. Αλ. Βουδούρην. Άσματα ελληνικά και ανατολικά υπό καλλιτέχνιδος αοιδού, χορού, κλπ.¨.

15-28/3/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Ο ανατολικός θίασος του κ. Αλ. Βουδούρη συγκείμενος εξ οκτώ προσώπων ανδρών και κυριών ήρχισε χθες τας παραστάσεις του. Εχειροκροτήθη η καλλίφωνος αοιδός κ. Μαρίκα Παπαγκίκα εις την ¨Νυκτωδίαν¨ του Σιουμπέρ¨.

16-29/3/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Ο Ανατολικός θίασος εξακολουθή τας παραστάσεις του. Η καλίφωνος αειδώς κ. Μαρίκα χειροκροτείται εις τα άσματα της¨.

26-8/4/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Καθ΄ ώραν άσματα ανατολίτικα τη συνοδεία ανατολικής μουσικής. Μονωδίαι υπό της κ. Μαρίκας Παπαγκίκα¨.

14-27/9/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Απόψε και αύριον Κυριακήν δύο παραστάσεις οικογενειακαί με τον φασουλήν και τον ανατολικόν θίασον. Ωραία άσματα της Μαρίας Παπαγκίκα¨.

21-4/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Οι κ.κ. Μέλης και Μπρούσαλης συνδυάσαντες την αμίμητον φασουλικήν των ικανότητα δίδουν ωραίες κωμωδίας. Ο ανατολικός θίασος με την κ. Παπαγκίκα εκτελεί ωραία τραγουδάκια και χορούς¨.

5-18/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Σήμερον και αύριον παραστάσεις του Φασουλή κ. Μέλη τη συμπράξει και του συναδέλφου του κ. Μπρούσαλη. Άσματα και χοροί υπό του ανατολικού θιάσου. Ωραίαι και παθητικοί δυωδίαι υπό του βαρυτόνου κ. Παπαϊωάννου και του υψιφώνου κ. Παπαγκίκα¨.

9-22/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Αύριον συμπλήρωσις του θιάσου με ορχήστραν εκ κυριών. Ο Φασουλής κ. Μπρούσαλης θα αρχίση νέαν περίοδον παραστάσεων. Ο κ. Παπαϊωάνου και η κ. Παπαγκίκα νέα ντουέτα¨.

10-23/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Σήμερον η παράστασις εντός της αιθούσης. Νέα πρόσωπα εις την ορχήστραν. Παράστασις του φασουλή Μπρούσαλη. Η κ. Παπαγκίκα άσματα διάφορα¨.

16-29/11/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Καθ΄ εκάστην παράστασις : Φασουλής (Μπρούσαλης). Άσματα και χοροί υπό καλλιφώνων αοιδών και χορευτριών. Μονωδίαι υπό της κ. Παπαγκίκα¨.

23-5/2/1914 : Στο Καζίνο ¨Λυών¨ : ¨Απόψε άρχεται των παραστάσεων του εις το Λυών ο ανατολικός θίασος με την καλλίφωνον κ. Μαρίκαν Παπαγκίκα¨.

10-23/4/1914 : Στο καφενείο Τορναζάκη : ¨Αρχίζει τας παραστάσεις του εις το παρά την προκυμαίαν καφενείον Τορναζάκη από σήμερον ο καλλιτέχνης των Ανδρεικέλλων Χ. Κασιδάκης με όλως νέα έργα. Κατά τα διαλείμματα η καλλίφωνος κ. Μαρίκα Παπαγκίκα και ο βαρύτονος κ. Παπαϊωάννου θα εκτελούν ωραίας δυωδίας και διάφορα άσματα πολεμικά, ρωμάντσες, κτλ¨.

Πηγές : www.lifo.gr (2/8/2018) – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 1913-1914

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Το ιστιοφόρο ¨Άρης¨

ΤΟ ΙΣΤΙΟΦΟΡΟ ¨ΑΡΗΣ¨

ΤΙΜΑ ΤΟΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΗ ΔΩΡΗΤΗ ΤΟΥ

Η αγορά του εκπαιδευτικού ιστιοφόρου των ναυτικών δοκίμων ¨Άρης¨ οφείλεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στο κληροδότημα του Αιγυπτιώτη Γεωργίου Μηνιάκη, ύψους 20.000 λιρών.

Το ιστιοφόρο ναυπηγήθηκε το 1926 στη Γαλλία, καθελκύστηκε στις 29/1/1927, κατέπλευσε στην Ελλάδα το Μάιο του 1928, ενώ ο πρώτος εκπαιδευτικός του πλους άρχισε στις 26/6/1928.

Κατά τη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό Νοσοκομείο, κατόπιν αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς που το χρησιμοποίησαν για μεταφορές και στις 5/12/1942 στην Μπιζέρτα της Τυνησίας προσέκρουσε σε νάρκη και βυθίστηκε, χάνοντας μεταξύ άλλων τη ζωή τους 50 Έλληνες του πληρώματος του.

Ένα σχεδόν χρόνο πριν την έναρξη του πολέμου και συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 1939 ο ¨Άρης¨ κατέπλευσε στην Αλεξάνδρεια, όπου την Κυριακή 16/7 ο κυβερνήτης του Αντωνόπουλος, οι αξιωματικοί και οι επ΄ αυτού εκπαιδευόμενοι δόκιμοι τέλεσαν μνημόσυνο στον Ι.Ν. του Ευαγγελισμού υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του ευεργέτη του έθνους και δωρητή του πλοίου Γ. Μηνιάκη, χοροστατούντος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Χριστοφόρου Β΄ και παρουσία του γιου του δωρητή και πολλών επισήμων. Ακολούθως έλαβε χώρα κατάθεση στεφάνων προ των πλακών των πεσόντων Αιγυπτιωτών.

Λόγω της επισημότητας και της χαρακτηριστικής τάξης που επικρατούσε σε τέτοιου είδους τελετές στην Αίγυπτο των Ελλήνων, αξίζει να καταγράψουμε το όλο πρόγραμμα της σημαντικής αυτής τελετής στη μνήμη ενός ακόμη Αιγυπτιώτη Ευεργέτη του Ελληνισμού.

Έτσι, κατά το μνημόσυνο και την επακολουθήσασα κατάθεση στεφάνων προ των αναθηματικών πλακών των πεσόντων εν πολέμω η τάξη που τηρήθηκε ήταν η εξής :

Στο σολέα θα εισέρχονταν με επίσημη περιβολή οι κάτωθι :

Αριστερά : Οι εθνικές αντιπροσωπείες, ο κυβερνήτης του ¨Άρη¨ με το επιτελείο του, ο πρόεδρος του Ελληνικού Προξενικού Δικαστηρίου, οι Έλληνες δικαστές των Μικτών Δικαστηρίων, το προεδρείο του Ελληνικού Δικηγορικού Συλλόγου, ο πρόεδρος και η επιτροπή της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, το προεδρείο της Ελληνικής Κοινότητας Ιμπραημίας, οι διευθυντές των ελληνικών τραπεζών, οι έφεδροι αξιωματικοί εν στολή και μη, οι μεγάλοι ευεργέτες της Κοινότητας, ο αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο Συμβούλιο των Καθάρσεων, το ιατροσυμβούλιο του Ελληνικού Νοσοκομείου και τα προεδρεία των Ελληνικού Επιμελητηρίου, ¨Αισχύλου-Αρίονος¨ και ¨Πτολεμαίου¨.

Δεξιά : Οι πρόεδροι των Συλλόγων, Αδελφοτήτων και Σωματείων, οι διευθυντές των ελληνικών και ξένων εφημερίδων, οι τιμημένοι με παράσημα, οι υποδιευθυντές των ελληνικών και ξένων τραπεζών, οι διευθυντές των Κοινοτικών Ιδρυμάτων, τα προεδρεία των Σωματείων Κυριών και οι διευθύντριες των Κοινοτικών Ιδρυμάτων.

Στο Κέντρο του Ναού θα εισέρχονταν οι κάτωθι :

Αριστερά : Οι προξενικοί υπάλληλοι, τα διοικητικά συμβούλια των Σωματείων, Αδελφοτήτων, Οργανώσεων και Συλλόγων, οι επιστήμονες, οι διδάσκαλοι, τα μέλη και οι συνδρομητές της Κοινότητας Αλεξανδρείας, οι μεγαλοβιομήχανοι, οι μεγαλέμποροι και οι πρόκριτοι, οι διευθυντές μεγάλων εμπορικών οίκων και οι τμηματάρχες των ελληνικών και ξένων τραπεζών.

Δεξιά : Οι προξενικοί υπάλληλοι, οι ανταποκρίτριες των εφημερίδων, οι επιστήμονες και οι διδασκάλισσες.

Η είσοδος του κοινού θα γινόταν άνευ εισιτηρίων δια των δεξιών και αριστερών θυρών. Και οι μεν κυρίες θα ίσταντο στη δεξιά και αριστερά υπόσταση του ναού και στον άνω γυναικωνίτη, οι δε κύριοι στο κέντρο του ναού.

Τώρα, κατά την τελετή κατάθεσης στεφάνων :

Ολόκληρη η μαρμάρινη κλίμακα του Ευαγγελισμού θα παρέμενε κενή ώστε να την καταλάβουν μετά την κατάθεση στεφάνων οι κάτωθι :

Η ΑΘΜ ο Πατριάρχης μετά του κλήρου, οι εθνικές αντιπροσωπείες, ο κυβερνήτης και οι αξιωματικοί του ¨Άρη¨, και το προεδρείο της Κοινότητας Αλεξανδρείας.

Οι στο σολέα και στο κέντρο επίσημοι εξερχόμενοι από την κεντρική θύρα του ναού θα καταλάμβαναν θέσεις στο κάτωθι της μαρμάρινης κλίμακας πλακόστρωτο του προαυλίου, επιφυλαγμένο γι΄ αυτούς από τους προσκόπους.

Το δε εντός του ναού κοινό θα εξερχόταν κατά το τέλος του μνημόσυνου στο προαύλιο του ναού, οι μεν κυρίες από τις πλάγιες θύρες, οι δε άνδρες από τις θύρες του γυναικωνίτη, δεξιά και αριστερά.

Απ΄ όλους αυτούς σημειώνουμε το Γενικό Πρόξενο Βάλτη, τους υποπροξένους Μηλιαρέση και Μάτσα, τον Αντιπρόεδρο της Κοινότητας Αλεξανδρείας Καζούλλη, τον οικονομικό επόπτη της Κοινότητας Ροδοκανάκη, τον αντιπρόσωπο της Κοινότητας Ιμπραημίας Κωστάλα και τον αντιπρόεδρο του ¨Αισχύλου¨ Αφουδάκη, ενώ αξίζει να καταγραφεί η ευχή του Πατριάρχη όπως βρεθεί μεταξύ του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού ο άξιος συνεχιστής των δωρεών του Αβέρωφ και του Μηνιάκη ώστε γρήγορα να χαιρετιστεί στη Μεσόγειο ελληνικός στόλος, πολεμικός και ειρηνικός, ισχυρός και σημαντικός παράγοντας για την παγκόσμια ειρήνη.

Τέλος, επ΄ ευκαιρία της υποδοχής του ¨Άρη¨ στην ελληνική Αλεξάνδρεια, ο λόγιος Αιγυπτιώτης Παύλος Γούναρης συνέθεσε το εξής ποίημα :

Χαιρετισμός στου Δοκίμους του ¨Άρη¨

Ευγενικά παιδιά, φρουροί γενναίοι

κι αντάξιοι διάδοχοι μιας ξέχωρης σειράς

ηρώων που έζησαν και ζουν κοντά σε μας

πιστοί στο Γένος, άσπιλοι κι ωραίοι.

Σας είδε η Αλεξάνδρεια και πάλι

στ΄ αντίκρισμα σας σκίρτησε η καρδιά

και τ΄ άσπρο σας χαιρέτησε κεφάλι

του γέρου ξαναζώντας τα παλιά.

Ευγενικά παιδιά, πάνω στον ¨Άρη¨,

που θρύλους ετοιμάζετε ξανά

σαν του Μιαούλη και σαν του Κανάρη

και σαν του Κουντουριώτη στα Στενά.

Σας είδε η Αλεξάνδρεια, και τώρα

σας χαιρετά γλυκά, νοσταλγικά,

καλό ταξίδι, ω ναι, καλή σας ώρα,

θαλασσοπούλια σεις, ηρωικά.

Το ελπιδοφόρο, τ΄ όμορφο καράβι,

γυρίστε το παντού, στη ξενιτειά,

γιατί όπου πάει, ιερούς παλμούς ανάβει.

κι αγνούς σαν τα λευκά του τα πανιά.

Κι η γαλανόλευκη του η Σημαία

που αλαφροκυματίζει στον ιστό

ρίγη θερμά σκορπά στη νεολαία,

και τον πιστό τον κάνει πιο πιστό.

Ευγενικά παιδιά, φρουροί μοιραίοι

πεντάξιοι διάδοχοι μιας ξέχωρης σειράς

ηρώων που έζησαν και πέθαναν για μας

ημίθεοι Εθνομάρτυρες ωραίοι.

Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 14/7/1939, 15/7/1939, 17/7/1939, 19/7/1939 – hellasarmy.gr (14/7/2018)

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

ΤΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΣΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΜΕΛΑ

Ο θάνατος του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά στις 13/10/1904 όπως ήταν φυσικό συγκλόνισε τους Αιγυπτιώτες Έλληνες, οι οποίοι μέσω των εφημερίδων καθημερινά ενημερώνονταν για τις συνταρακτικές εξελίξεις της εποχής στην αλύτρωτα ελληνικά εδάφη.

Έτσι, πλήθος κόσμου συμμετείχε σε τελετές στη μνήμη του που έλαβαν χώρα από το Κάιρο ως το Πορτ-Σάιτ, κι από το Ασσιούτ ως το Μπένι Σουέφ.

Στην Αλεξάνδρεια, με πρωτοβουλία του λυκειάρχη και έναν από τους ιδρυτές της νεοπαγούς τότε ελληνικής αλεξανδρινής Τεκτονικής Στοάς ¨Μέγας Αλέξανδρος¨ Αθανασίου Λασπόπουλου το μνημόσυνο του ήρωα έλαβε χώρα στο ελληνικό νεκροταφείο της πόλης στις 28/11/1904 όπου οι ¨παραστάντες δεν λησμονήσωσι τας θερμάς συγκινήσεις και τας πατριωτικάς εξάρσεις, τας οποίας επροκάλεσαν η ιεροτελεστία υπό του Μακεδόνα ιερέως Δ. Αγοραστίδη, η ψαλμωδία της νεκρωσίμου ακολουθίας και ο απαγγελθείς επιμνημόσυνος και πατριωτικώτατος λόγος του Λασπόπουλου¨.

Και είναι ακριβώς αυτόν το λόγο του Αθ. Λασπόπουλου που θα αναδημοσιεύσουμε, σαν ένα θυμητάρι τιμής στον σπουδαίο Άνδρα, Έλληνα και Πατριώτη Παύλο Μελά :

¨Ζωήν ατελεύτητον και αιωνίαν εζήλευσας Παύλε Μελά και τοιαύτην επεδίωξας και απήτησας δια του Ηρωϊκού σου θανάτου εν τη ιερά της Μακεδονίας γη. Ω ! ναι ! επόθεις ελευθερίαν και ανακούφισιν των δεινοπαθούντων αδελφών και έσπευσας μη οκνήσας να προκαταβάλης Συ πρώτος την ζωήν σου κατά Μ. Βασίλειον λέγοντα ¨Ου ένεκεν ζην εθέλεις, και αποθανείν μη κατόκνει¨.

Παρείδες εν τη σημερινή ολοφρόσυνη την χλιδήν και τον κόσμον του πλούτου και της ματαιότητος και ως μετέωρον φαεινόν επεφάνης ουχί να σβεσθής αλλά να σελαγίζης αναλάμπων και προϋδοποιών εις ημάς αμνημονούντας και ολισθαίνοντας !

Τους βαρβάρους καταλαλούντας και υβρίζοντας το Γένος, τους κρεουργούντας και βασανίζοντας τους αδελφούς ανέλαβες να διδάξης και να αποφιμώσης τους επισκοτίζοντας την ιστορίαν και τον ορθόν λόγον και το δίκαιο δια της δυναμίτιδος και της βίας ζητούντας να επιβάλωσι γενόμενος Απολογητής πανίσχυρος και Μάρτυς Άγιος, υπεραπολογηθείς και εξαγνίσας δια του αίματος σου πάσαν ημών αμαρτίαν και δι΄ Αίγλης Εθνικής ενδόξου μέλλοντος επιλαμπρύνας την σκοτεινήν αχλύν, ήτις μέχρι της χθες υπεκάθητο ζοφώδης και παγερά ανά την Εθνικήν ατμόσφαιραν !

Και δια τούτο σύμπαν το Ελληνικόν απ΄ άκρου εις άκρον του κόσμου όλου συνεταράχθη, συνεκινήθη επί τω θανάτω σου και ευγνωμονούν δεήσεις αναπέμπει και μνημόσυνα τελεί δια τούτο και σήμερον ενταύθα οφειλήν σμικράν αποτίομεν μνημονεύοντες του ονόματος σου και δεόμενοι υπέρ της ψυχής σου του Ήρωος και των άλλων συναθλητών σου, των Ηρωϊκώς τον θάνατον ευρόντων εν τη περιβλέπτω χώρα του Μεγάλου εκπολιτιστού.

Δεν ετάφη, ω φιλόχριστον και φιλόπατρι ακροατήριον, δεν ετάφη ο Παύλος εν τάφω καλλιμαρμάρω και οικογενειακώ και εν τη μερίμνη των οικείων αυτού και φίλων. Ήτο στενός δι΄ αυτόν ο χώρος ! Έπρεπε να εκτεθή και επεξετάθη εις τας αγκάλας της Μεγάλης Μητρός, εις τα στήθη και την καρδίαν απάντων των Ελλήνων ανδρών αγαθών πάσα γη τάφος : ¨άπαντι βροτώ θνήσκοντι πάσι γη τάφος¨ κατά τον Θεολόγον.

Μοναδική και εξαιρετική όλως εις την ιστορίαν της Νέας Ελλάδος η αυτοθυσία και αυταπάρνησις του Παύλου Μελά. Και παις έτι αν δεν έπαυε μελετών και αναγιγνώσκων τας πατριωτικάς διδασκαλίας του φλογερού και Παιδαγωγού του θείου του Λέοντος Μελά ! Και ως εκ του δεσμού του νέου οίκου τον οποίον εσχημάτισεν ανδρωθείς, κατέστη φλογερός και ένθους και μέγας της Πατρίδος πρόμαχος, στρατιώτης γενναίος, ακράτητος πολεμιστής.

Φιλόστοργος υιός, φιλοστόργων γονέων και ευγενών δεν ελησμόνει εν τη πατριωτική καρδία να προσφωνή και τάδε εις την καθημερινήν προσευχήν του, προσευχήν Πανελλήνιον, προσευχήν αξίαν εις πάντα Ελληνόπαιδα :

Πατρίς μου φιλτάτη, Ελλάς ωραία,

Ως άλλην μητέρα Σε αγαπώ !

Πατρίς μη λυπείσαι, έσο γενναία

Φιλόστοργον τέκνον Σου θα φανώ

Το Παν θα προσφέρω εις τον βωμόν Σου !

Και πλούτον και δόξαν και την ζωήν !

Αν όμως δεν γίνω τέκνον πιστόν Σου,

Κατάραν θείαν ας έχω ! Αμήν !

          Και προσήνεγκε τα πάντα εις τον βωμόν την πατρίδος και πλούτον και δόξαν και την ζωήν. Και δεν κείται ήδη τεθαμμένος νεκρός και άπνους, αλλ΄ αθάνατος και δεδοξασμένος εξυμνούμενος και δοξαζόμενος εις αιώνα τον άπαντα, διότι ¨οι αγαθοί ου μετά λήθης άτιμοι κείνται, αλλά μετά μνήμης τον αεί χρόνον υμνούμενοι θάλλουσι¨ κατά τον σοφόν μαθητήν του σοφωτάτου διδασκάλου Σωκράτους.

          Το έργον σου, αείμνηστε Παύλε Μελά, είναι αθανασίας πλήρες και ¨η αυτοθυσία σου θα χρησιμεύση ως αφετηρία νέας και συντόνου υπέρ της Μακεδονίας δράσεως¨ ως διδάσκει και η αξία σου σύζυγος, η εκ Μακεδονίας αύτη Δάκαινα σύζυγος και μήτηρ, διδάγματα αληθή και θούρα είναι όσα εν τη μεγάλη δοκιμασία της αναγκάζεται να είπη ή να γράψη προς τους γράφοντας ή παραμυθουμένους Αυτήν.

          Ο θάνατος σου βάλσαμον και ζωήν επέχυσε και έδωκεν εις τους καθ΄ εκάστην θνήσκοντας και εν σκιά θανάτου διατελούντας Έλληνας, ο τοιούτος δε θάνατος παρεσκεύασε και παρασκευάζει νέαν εθνικήν ζωήν, ζωήν τελείαν και ανάστασιν.

          Εάν εις την ευχήν σου κατά την επιθανάτιον ιεράν στιγμήν σου, δεν είχες άλλους ακροατάς ή μόνον τους συναγωνιστάς σου, μη λύπου, μη θλίβου, γενναίε της Μακεδονίας υπερασπιστά. Ανά την οικουμένην διελαλήθη η διαθήκη των ευχών και πόθων σου. Εις την Μακεδονίαν σου θα αναστηλωθή η λεοντόθυμος μορφή σου και ο χους του τάφου σου θα μένη προσκύνημα εσαεί τρισάγιον, της δε διαθήκης σου και επωδός των έργων σου θ΄ ακούης εις το μέλλον άδοντας :

Πατρίς φιλτάτη Μακεδονία

εντός σου μέλλον και δόξαν κλείεις

και εκ των ορέων σου αναδύεις

Πατρίς μεγάλη, μήτηρ φαιδρά

τα σύμβολα σου είναι η ζωή μου,

θρησκεία, γλώσσα τα ιερά.

          Και νυν ψηχή αγία (του Παύλου Μελά) ησύχαζε εν τη χορεία των εκλεκτών του Κυρίου, των αγίων μαρτύρων της Πίστεως και Πατρίδος. Εν ταις προς τον Πλάστην στιγμαίς της ιεράς σχολής σου ενίσχυε μετά των άλλων συμμαρτύρων τον ευγενή του Γένους αγώνα. Και μη φοβού, δεν θ΄ αμελώμεν, την Πατρίδα να τιμώμεν. Το όνομα σου έσται αθάνατον εν ημίν.

Και εν όσω ζη Ελλάς και υπάρχει ιστορία

θα είναι ένδοξος η μνήμη σου η αγία.

Εν όσω υπάρχει Μακεδονία

θα μένη η μνήμη σου Αιωνία !¨.

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

ΤΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΜΕΞ

Ο Φάρος του Μεξ στις αρχές του 20ου αι.

Το προσφιλές στους Αλεξανδρινούς θέρετρο του Μεξ, περιγραφόταν από το λόγιο Elian Finbert ως ¨το μυστηριώδες Μεξ, το αραβούργημα αυτό το ιχνογραφημένο σε απόσταση λίγων λευγών από την πόλη, με το όνομα του οξύ ως λεπίδα και ξηρό ως φούχτα άμμου¨.

Κάπου στα 1916 ο Αιδεσιμότατος Μηνάς Μπαραμούσιος, διδάσκαλος της Κοπτικής και ηγούμενος του κοπτικού ναού του Αγίου Μάρκου, είχε πει στο μαθητή του και μετέπειτα Διευθυντή της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης Θεόδωρο Μοσχονά πως επί Ρωμαίων, δυτικά της Αλεξάνδρειας βρισκόταν απέραντη νεκρόπολη με μαυσωλεία και όμορφα άλση. Πέρα από τη νεκρόπολη, οι πλούσιοι της πόλης είχαν τις επαύλεις και τα θέρετρα τους. Η αριστοκρατική αυτή συνοικία με το ξηρό κλίμα που εκτεινόταν μέχρι την Αμρία έφερε το όνομα Όαση Κιβωτού. Εκεί τιμήθηκαν τον 5^ο αιώνα οι Επτά Παίδες εν Εφέσω Μαξιμιανός, Ιάμβλιχος, Μαρτινιανός, Διονύσιος, Αντώνιος, Εξακουστωδιανός και Κωνσταντίνος, οι οποίοι κατά την παράδοση και το συναξάρι κοιμήθηκαν σε κάποιο σπήλαιο το 250 επί Δεκίου και αφυπνίστηκαν επί Θεοδοσίου του Μικρού, ήτοι μετά 180 χρόνια, και τελεύτησαν το 434. Η εκκλησία της Κιβωτού αφιερώθηκε μόνο στον Άγιο Μαξιμιανό και η γύρω πόλη ονομάστηκε Μαξιμιανού Πόλις, εκεί που στο μεσοπόλεμο ήταν η περιοχής Σφαγείων-Δεχέλας.

Ο Φάρος του Μεξ σε σκίτσο του 1940

Στον Μοσχονά επίσης, ο Πέτρος Αρβανιτάκης, ένας από τους παλαιότερους Έλληνες κατοίκους του Μεξ, ανέφερε πως λίγο μετά το 1900 είχε βρεθεί εικόνα του Αγίου Μαξιμιανού σε λατομείο πλησίον της αλυκής και μάλιστα δίπλα στο ξενοδοχείο που διατηρούσε υποστήριζε πως υπήρχε κατακόμβη φέρουσα σε παλαιά εκκλησία.

Οι Βεδουίνοι πάντως ανέφεραν δύο εκδοχές περί της ετυμολογίας του Μεξ. Κατά μεν την πρώτη, το όνομα δόθηκε από Αλεξανδρινό ηγεμόνα επί ρωμαϊκής εποχής, ο οποίος είχε παλάτι στο Μεξ. Ας σημειωθεί πως τέτοιος ηγεμόνας ήταν ο Μαξιμίνος Δάζας, επί των ημερών του οποίου μαρτύρησε η Αγία Αικατερίνη. Κατά τη δεύτερη εκδοχή, επί Χεδίβη Ισμαήλ οι Αιγύπτιοι κατάδικοι εργάζονταν στα έρημα βουνά του Μεξ και οι πέριξ της Μαρεώτιδας νομάδες τους έφερναν τρόφιμα εντός ψάθινων καλαθιών για να μην μπορεί η κυβέρνηση να τους επιβάλει διόδια, κι έτσι από τα λαθραία αυτά ψάθινα καλάθια παράγεται το ¨Αλμαξ¨. Να σημειωθεί πως εκεί από τη ρωμαϊκή εποχή υπήρχε σταθμός διοδίων. Επί Αράβων και Τούρκων ο τελώνης καλούταν ¨Μακκά¨, λέξη που συναντάται και στην προϊσλαμική εποχή. Οι τελώνες μισούνταν και στην Αίγυπτο, κι από τη λαϊκή θυμοσοφία στέλνονταν στο πυρ το εξώτερον (Ίνα Σάχεμπ ελ Μάξι φιλ Ναρ).

Οι παμπάλαιες οχυρώσεις του Μεξ συνάντησαν το Βοναπάρτη κατά την αποβίβαση του στη Νειλοχώρα, οι Άγγλοι τις βομβάρδισαν το 1882, ενώ στρατεύματα χρησιμοποίησαν τ΄ απομεινάρια τους ως στρατόπεδο και στους δύο μεγάλους πολέμους…

Ο Μοσχονάς επίσης σημειώνει πως κατά το Β΄π.π. βαπτίστηκε ¨Μετς¨ σ΄ ένα ιταλικό ανακοινωθέν. Άλλοι το ονόμαζαν Μεξ Λε Μπαιν κατ΄ απομίμηση του Αιξ Λε Μπαιν. Αλ Μαξ, Μεξ, Mex, Mechs, όπως και να το ονομάσει κανείς πάντως, θα συνεχίζει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των αιγυπτιώτικων αναμνήσεων ως ένα ψαροχώρι που φιλοξένησε κάποτε στιγμές ξεγνοιασιάς μέσα και πλάι στη μοναδική αλεξανδρινή θάλασσα.

Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 12/8/1936, 20/8/1951 – greatwarforum.org (24/8/2006)

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ