ΤΑ ΦΟΥΛΑΔΙΚΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Φουλάδικο στην Πλατεία Βάθη

Προ 20-30ετίας για να φας φούλια και φελάφες αλά αιγυπτιακά η ιδανική λύση ήταν το εστιατόριο του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων επί της 3^ης Σεπτεμβρίου. Πιο ¨κυριλέ¨ θεωρούταν το εστιατόριο ¨Αλεξάνδρεια¨ στη Μετσόβου, υπήρχε ένα ακόμη πιο λαϊκό μαγαζί στο Αιγάλεω, ¨Ο Νείλος¨ στην Αργυρούπολη και για κρέατα οι ¨Πυραμίδες¨ στη Σταμάτα.

Σήμερα, ο Σύνδεσμος των Αιγυπτιωτών παραμένει από θέμα ποιότητας και γεύσης την καλύτερη επιλογή, αλλά με την ¨εισβολή¨ των μεταναστών τα τελευταία χρόνια, τα φουλάδικα ανοίγουν πλέον σαν τα καφέ ! Και δεν είναι πια μονάχα αιγυπτιακή υπόθεση, αφού στο παιχνίδι μπήκαν και οι Μαροκινοί, οι Τυνήσιοι, οι Λιβανέζοι, ακόμη και οι Παλαιστίνιοι.

¨Fatima΄s¨ στη Λυκούργου (εκ Μαρόκου), ¨Φαλαφελίνας¨ στην Παγγαίου (εκ Λιβάνου), ¨Za΄atar¨ στη Σοφ. Βενιζέλου (εκ Λιβάνου), ¨Παλαιστίνα Μεζέ¨ στην Εμμ. Μπενάκη (εκ Παλαιστίνης), ¨Abu Milad¨ στην Πλατεία Βάθη (εξ Αιγύπτου), κ.ο.κ., για να αναφερθούμε στα πιο ¨in¨ σχετικά μαγαζιά της πρωτεύουσας, αφού ¨τρύπες¨ έχουν ανοίξει σε διάφορες συνοικίες όπως στην Κυψέλη, στα Πατήσια, στην Αχαρνών, στη Λιοσίων, κ.ά.

Κι όμως το ¨φαινόμενο¨ αυτό δεν είναι καινούργιο και μάλιστα δεν είναι και δεν ήταν μονάχα οι μετανάστες και οι Αιγυπτιώτες που το συντηρούσαν, αλλά και οι Αθηναίοι που υπέκυψαν στις γεύσεις της λάγνας Ανατολής.

Έτσι, σε άρθρο του 1973 διαβάζουμε για τα ¨Φουλάδικα¨ της Αθήνας τα εξής :

¨Δύο νέα φουλάδικα άνοιξαν στην Αθήνα και κάνουν χρυσές δουλειές. Το ένα στα Πατήσια και το άλλο στο Παγκράτι. Το δεύτερο μάλιστα είναι αιγυπτιακής ιδιοκτησίας. Ταυτοχρόνως άρχισε να λειτουργεί στην Καλλιθέα και φούρνος που κατασκευάζει πίτες αιγυπτιακού τύπου, ο οποίος και δέχεται παραγγελίες τηλεφωνικώς για όσους θα ήθελαν να ποικίλλουν τη δεξίωση τους και με αιγυπτιακές σπεσιαλιτέ. Αλλά και στον Πειραιά λειτουργεί τώρα φουλάδικο, το οποίο προσφέρει στην πελατεία του φελάφες ! Όπως είναι αυτονόητο, τα καταστήματα αυτά δεν τα συντηρούν μόνο οι τέως Αιγυπτιώτες. Τα φούλια άρχισαν να κατακτούν και τους Αθηναίους…¨.

Έτσι, μην παραξενευθείτε αν την άλλη φορά που επισκεφτείτε ένα εστιατόριο κάποιου ¨φημισμένου¨ σεφ, δείτε στο μενού του και τα ταπεινά φούλια, έστω και ¨αποδομημένα¨…

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

ΤΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΙΣ ΣΦΙΓΓΕΣ

          Στον αριθμό 87 της Λεωφόρου Ιμπραήμ στο σταθμό της Ιμπραημίας υπήρχε ένα πολύ ιδιαίτερο παλαιό αλεξανδρινό σπίτι, το οποίο ¨φρουρούσαν¨ δύο θηβαϊκές σφίγγες από κόκκινο χρώμα. Το σπίτι θα πρέπει να κτίστηκε περί το 1910, τον καιρό που ακόμα περνούσε απ΄ έξω ο σιδηρόδρομος του Ραμλίου, ο οποίος είχε για αρχή τον κατοπινό σταθμό στην Πλατεία Ζαγλούλ και τέρμα το Σουτς.

          Όπως αναφέρει ο Δ. Μοσχονάς, οι δύο σφίγγες είχαν μεταφερθεί από την Ελλάδα. Το 1903 ο Γερμανός αρχαιολόγος Φαρβάγκλερ είχε ανακαλύψει στην Αίγινα το άγαλμα θηβαϊκής σφίγγας των μέσων του 5^ου αι. π.Χ. Το άγαλμα είχε δοθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιγίνης, ενώ όταν πέθανε ο Φαρβάγκλερ η Αρχαιολογική Εταιρία Αθηνών είχε ανεγείρει πάνω στον τάφο του χάλκινο αποτύπωμα της σφιγγός (1907). Αποτυπώματα της σφίγγας αυτής ήταν και οι δύο σφίγγες της Ιμπραημίας.

          Από τη Μυθολογία είναι γνωστό πως η θηβαϊκή σφίγγα έθετε ερωτήματα στους διαβάτες, μεταξύ των οποίων και το γρίφο : ¨Ποιο είναι το ον εκείνο το οποίο το πρωί είναι τετράποδο, το μεσημέρι δίποδο και τη νύχτα τρίποδο¨, γρίφο τον οποίο απάντησε ο Οιδίπους λέγοντας : ¨Ο άνθρωπος στη βρεφική, στην ανδρική και στη γεροντική ηλικία¨.

          Η θηβαϊκή σφίγγα διέφερε από την ¨εξαδέλφη¨ της αιγυπτιακή στον ότι έφερε φτερούγες και είχε γυναικείο πρόσωπο και στήθος.

          Το σπίτι λοιπόν της Ιμπραημίας ανήκε σε Έλληνα και συγκεκριμένα στον ιατρό Λουκά Μπέλλο, βουλευτή Θηβών και πρώτο διευθυντή και διοργανωτή του Νοσοκομείου Πειραιώς. Το 1866 μάλιστα, με το ξέσπασμα της Κρητικής επαναστάσεως, κατατάχθηκε ως εθελοντής και ως το 1869 πολέμησε για την ελευθερία της Κρήτης. Στα 1878 σχημάτισε Ιερό Λόχο από 300 παλικάρια που έλαβαν μέρος στον ακήρυκτο πόλεμο κατά της Τουρκίας, ενώ στα 1896 εκστράτευσε με τον Βάσο στην Κρήτη. Αντιπρόεδρος της Βουλής στην πρώτη κυβέρνηση Βενιζέλου, ο ιατρός Μπέλλος ήταν αγνός πατριώτης όσο και εξαιρετικός επιστήμονας. Τις δε δύο σφίγγες έστησε στην είσοδο του σπιτιού του για να του θυμίζουν τις Θήβες.

          Το 1898 διώχθηκε για πολιτικούς λόγους ως φίλος του Γεωργίου Φιλάρετου από την τότε Ελληνική κυβέρνηση και αναγκάστηκε να καταφύγει στην Αλεξάνδρεια, όπου εργάστηκε ως προσωπικός γιατρός του Γεωργίου Αβέρωφ. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε με την Κλεοπάτρα Ιωαννίδου, κόρη του διευθυντή των επιχειρήσεων του Αβέρωφ στην Αλεξάνδρεια και μάλιστα παράνυμφος στο γάμο τους ήταν ο Πίκτος Αβέρωφ, ανιψιός του εθνικού ευεργέτη.

Πεθαίνοντας το 1913, άφησε πίσω του δύο κόρες, τις γνωστές στον κόσμο των Γραμμάτων, Αντιγόνη Μπέλλου, αρχαιολόγο, και Ναυσικά Μπέλλου, φιλόλογο, ενώ είχε αποκτήσει άλλη μία κόρη, την Ισμήνη, κι ένα γιο, τον Επαμεινώνδα που πέθανε το 1905.

Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 19/8/1963 – metamedia.org (8/3/2020)

          Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

Το πρώτο Ελληνικό Προξενείο Αλεξανδρείας

Εύκολα ξεχώριζε στην παλιά οδό Γαλλίας 40 (μετέπειτα Χάφεζ Μουστάφα), πέρα από το άλλοτε φαρμακείο Γαλέττη, κοντά στο παράρτημα του Υπουργείου των Βακφ, αριστερά των ανερχομένων προς το Ρας ελ Τιν. Το σαχνίσι του – ο σκεπαστός εξώστης του με γύρω τζάμια – προεξείχε από τα διπλανά σπίτια. Τρείς όροφοι, κτισμένο με τουρκικό στυλ, σαν εκείνα που ονόμαζαν βακελλέδες τουρκικά και φοντάκια φραγκικά. Σε τέτοιους μάλιστα βακελλέδες του Φραγκομαχαλά διέμεναν οι Κόνσολοι της Κύπρου και της Κρήτης.

Ο αλεξανδρινός αυτός βακελλές ήταν ιστορικός για τους Αιγυπτιώτες. Ανήκε στην οικογένεια Τοσίτσα, που ένα χοτζέτι του 1821 την ονόμαζε ¨πρώτη στο βασιλικό γένος των Ρωμιών¨. Το σπίτι κτίστηκε τουλάχιστον στα 1763 και εκεί το 1833 ο Τοσίτσας εγκατέστησε το πρώτο Ελληνικό Προξενείο της Αλεξάνδρειας. Στο πρώτο πάτωμα τα προξενικά γραφεία, στο δεύτερο η διαμονή του Προξένου. Στο ισόγειο η φυλακή.

Οι προπάτορες Αιγυπτιώτες θυμούνταν με ιδιαίτερη συγκίνηση και υπερηφάνεια με τι ενθουσιασμό υψώθηκε το 1833 η ελληνική σημαία, αλλά και με τι θλίψη 20 χρόνια μετά στον Κριμαϊκό Πόλεμο υπεστάλη όταν διατάχθηκε ο Τοσίτσας να εγκαταλείψει την πόλη γιατί οι διπλωματικές σχέσεις Ελλάδος και Υψηλής Πύλης είχαν διακοπεί. Έφυγε λοιπόν, και άφησε πίσω επιτετραμμένο τον Ιβάν.

Έλληνας Φύλακας του Προξενείου Αλεξανδρείας

Το βακουφικό αυτό σπίτι, για το οποίο πλήρωνε 600 γρόσια ετησίως, μη μπορώντας να το πουλήσει το άφησε ως ¨δωρεά¨ στον φίλο του Σωτήρη, ο οποίος το πούλησε αντί 5.500 ταλλήρων στον Αλέξανδρο Γεωργιάδη. Του κτιρίου παράμεινε η επικαρπία ως το 1957 στην εγγονή του Γεωργιάδη, Ειρήνη Θεοδώρου Μοσχονά, η οποία κατόπιν 20ετούς δίκης παρεχώρησε τα δικαιώματα της έναντι αποζημίωσης στη γνωστή αλεξανδρινή οικογένεια Αμπουχέφ, ιδιοκτήτρια του κτιρίου ως Βακφ.

Στα 1963 είχε αποφασιστεί να γκρεμιστεί, μα η πράξη αποσοβήθηκε. Και στις 22/2/1974 ο Γενικός Πρόξενος Χ. Παπαδόπουλος προέβη στα ανεπίσημα αποκαλυπτήρια της αναμνηστικής πλάκας που με φροντίδα του εντοιχίστηκε στο πρώτο Ελληνικό Προξενείο Αλεξανδρείας (1833-1853). Το προξενείο κατόπιν άλλαξε πολλές τοποθεσίες : Στην πλατεία Προξένων, στην οδό Γερμανίας, στην οδό Ροζέττης, στην οδό Πτολεμαίων και σήμερα στο Σάτμπυ. Ο εκ των Ναζίρηδων της οικογένειας Αμπουχέφ, Μωχάμεντ Σολιμάν, ευγενώς είχε δεχθεί την τοποθέτηση της πλάκας που είχε φιλοτεχνηθεί από τον Οίκο Μαρμάρων Μηλοπούλου & Σίας υπό την εποπτεία του καλλιτέχνη Μπα και έγραφε στα ελληνικά και αραβικά τα εξής :

¨Εν έτει 1833, εγείρας 1249, ηγεμονεύοντος Αιγύπτου Μωχάμεντ Άλυ και βασιλεύοντος εν Ελλάδι Όθωνος εγκατεστάθη ώδε το Πρώτον Ελληνικόν Προξενείον υπό του Μιχαήλ Τοσίτσα. Όθεν, το 1973 επί 140^η επετείω, ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος κ. Χαράλαμπος Γ. Παπαδόπουλος ενετοίχισε την αναμνηστικήν ταύτην πλάκα¨.

Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 12/4/1963, 20/4/1971, 11/2/1973, 12/2/1973, 13/2/1973, 23/2/1974, 17/10/1975

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

ΕΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟ ΠΕΡΙΑΠΤΟ ΚΑΙ Ο ΟΥΡΟΒΟΡΟΣ ΟΦΙΣ

Ευλογημένη αρχαιολογικά η Αλεξάνδρεια, όπως και όλη η Αίγυπτος, δεν θα μπορούσε παρά στα χωμάτινα σπλάχνα της να κρύβει αξιοσημείωτους θησαυρούς όλου του φάσματος της αρχαιότητας.

Έτσι, στα 1908 ανακαλύφθηκε ένα περίαπτο, το οποίο με ιδιαίτερη ακρίβεια περιγράφει ο Κ. Παρασυράς στο περιοδικό του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας ¨Εκκλησιαστικός Φάρος¨ (τ. 1-2/1909).

Τα περίαπτα ή αλλιώς περιάμματα, αποτρόπαια, προβασκάνια, φυλακτήρια και κοινώς φυλακτά ήταν μεν ανέκαθεν σε χρήση, η οποία όμως γενικεύτηκε από τους Χριστιανούς μέχρι καταχρήσεως ιδίως με την εμφάνιση της αίρεσης των Γνωστικών.

Την χρήση τους πάντοτε αυστηρά απαγόρευε η Εκκλησίας, με τον Άγιο Αθανάσιο μεταξύ άλλων να λέγει πως ¨τα περίαπτα και αι γοητείαι μάταια βοηθήματα υπάρχουσι¨ ελέγχοντας τους φέροντες αυτά, ενώ η Σύνοδος της Λαοδικείας σαφώς όριζε ¨ότι ου δει ιερατικούς ή κληρικούς μάγους ή επαοιδούς είναι ή ποιείν τα λεγόμενα φυλακτήρια άτινα εστί δεσμωτήρια των ψυχών αυτών, τους δε φορούντας ρίπτεσθαι εκ της Εκκλησίας εκελεύσαμεν¨. Εναντίον τους επίσης καταφέρθηκε και ο Χρυσόστομος, καθώς και άλλοι πατέρες της Εκκλησίας.

Τα περίαπτα ήταν διαφόρων ειδών, ειδικά δε αβράσαξ ή abraxas (εκ του εβραϊκού ha-brachah = ευλογία) ονομάστηκαν τα μικρά συνήθως από πολύτιμους λίθους με παράδοξες και ενίοτε όλως προβληματικής σημασίας επιγραφές ή και με εικόνες ερπετών ή τεράτων.

Και είναι ακριβώς ένα τέτοιο που το καλοκαίρι του 1908 είχε βρεθεί στην Αλεξάνδρεια : Την περιφέρεια και την οπίσθια όψη του όνυχα (cornaline), που ήταν λείες, χωρίς σημεία ή γράμματα, περιέβαλλε σιδερένια στεφάνη, του δε όλου λίθου η διαφάνεια είχε επηρεαστεί από τους αιώνες που βρισκόταν μέσα στη γη. Η εποχή του ήταν δύσκολο να εξακριβωθεί, πιστευόταν πάντως πως μπορούσε να ταχθεί μεταξύ του 2^ου και 6^ου μ.Χ. αιώνα.

Στο περίαπτο αυτό διακρίνονταν τρία σημεία : α) ο όφις, β) η επιγραφή και γ) τα σημεία στη μέση.

Ο μεν ουροβόρος όφις δεν είναι σπάνιος σε τέτοια περίαπτα με μυστηριώδη σημασία, όχι άσχετος προς την αποδιδόμενη σε αυτά αλεξίκακο ή και θεραπευτική δύναμη – ήταν και σύμβολο του Ασκληπιού – εν τω προκειμένω δε τυλιγμένος γύρω από τα σημεία και την επιγραφή υπενθύμιζε το ¨κύκλω κυκλών πορεύεται το πνεύμα και επί κύκλους αυτού εκπορεύεται το πνεύμα¨ πλαισιώνοντας με τη χάρη του την όλη εικόνα.

Αξίζει να σημειωθεί πως στο Γνωστικισμό ο ουροβόρος όφις συμβόλιζε την αιωνιότητα και την ψυχή του κόσμου, ενώ ένα αλχημικό χειρόγραφο του 15^ου αιώνα – το The Aurora Consurgens – τον περιλαμβάνει ανάμεσα στα σύμβολα του ήλιου, της σελήνης και του υδραργύρου.

Τα τρία στο μέσο σημεία είναι συνήθεις επίσης αστρολογικές και καβαλιστικές παραστάσεις, το πρώτο δε από αυτά αντιπροσωπεύει τον ήλιο.

Στην εκδιδόμενη στο Παρίσι Revue des Etudes Greques είχαν δημοσιευτεί από τον W. Deonna οι εικόνες πέντε μεταγενέστερων μετάλλινων περιάπτων, τα οποία του είχε δείξει ο Χρηστίδης στην Παναγία της Θάσου, μεταξύ δε των 32 μαγικών σημείων τους υπήρχαν και τα τρία του περίαπτου της Αλεξάνδρειας.

Η δε επιγραφή είναι ελληνική και αποτελείται από δύο διακεκριμένα μέρη, πάνω και κάτω από τα σημεία. Πάνω τους γράφει : ΙΑΩΠΑΝΤΩΝΔΕΣΠΟΤΑ που προφανώς διαβάζεται ΙΑΩ ΠΑΝΤΩΝ ΔΕΣΠΟΤΑ = Ιαώ, πάντων Δέσποτα !

Η λέξη Ιαώ είναι εβραϊκή και αναφέρεται στο Θεό, σε άλλα δε περίαπτα τη θέση της παίρνουν τα ονόματα ΣΑΒΑΩΘ ή ΟΣΙΡΙΣ μόνα ή με άλλες λέξεις και σημεία.

Η έννοια της λέξης κάτω από τα σημεία ΙΑΗΙΕΗΙΟΥΩΗΙΗ αποτελεί αίνιγμα και η ερμηνεία της αγγίζει την εικοτολογία. Από άλλα περίαπτα είναι γνωστό ότι τα 7 φωνήεντα ΑΕΗΙΟΥΩ αντιπροσωπεύουν τους 7 πλανήτες, αλλά κι ο αριθμός 13 των φωνηέντων της ανωτέρω λέξης δεν είναι άγνωστο πως αποτελεί πρόληψη για τους πολλούς.

Θα ήταν τολμηρό ίσως, αν λόγω της παρουσίας του όφεως και της δια του ΙΑ ενάρξεως της πάνω και κάτω σειράς της επιγραφής αποπειράτο κάποιος να αποδώσει το περίαπτο σε Οφιανό ή Οφίτη ήτοι οπαδό της αίρεσης εκείνης των Γνωστικών που κατά τον 2^ο και 3^ο μ.Χ. αιώνα απέδιδε στον όφι θείες τιμές και τον καλούσε ΙΑΛΘΩΒ ή ΙΑΛΘΑΒΑΩΘ.

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗ