Ο ΔΙΑΣΗΜΟΣ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΗΣ ΝΤΕΤΕΚΤΙΒ Κ.ΚΟΣΜΑΤΟΣ
Η υπογραφή-λογότυπο του Κ. Κοσμάτου
Ο αείμνηστος Δημήτρης Χαριτάτος σε άρθρο του το 1990 αναφέρεται στον αστυνόμο Κοσμάτο με αφορμή κάποια βιβλιαράκια που είχαν εκδοθεί στην Αίγυπτο με τις περιπέτειες του, από τη μία συμπεραίνοντας πως ήταν υπαρκτό πρόσωπο βάσει μιας επιστολής που είχε στείλει στον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Φώτιο και από την άλλη καταλήγοντας πως μετά από τις εκδόσεις αυτές κανένα στοιχείο δεν υπάρχει σχετικά με αυτόν, ερεθίζοντας έτσι το ιστορικό ερευνητικό μας πάθος.
Μετά λοιπόν από μεγάλη έρευνα, καταθέτουμε τα αποτελέσματα της γι΄ αυτόν το διάσημο Αιγυπτιώτη αστυνομικό ντετέκτιβ :
Τον Ιούνιο του 1904 διαβάζουμε στον αλεξανδρινό ¨Ταχυδρόμος¨ πως : ¨Εκ των δέκα Ευρωπαίων οίτινες έδωκαν εξετάσεις την παρελθούσαν Παρασκευήν εν τω Διοικητηρίω όπως αναλάβωσιν υπηρεσίαν εν τη αιγυπτιακή αστυνομία ως υπαξιωματικοί, τρεις μόνον εκρίθησαν κατάλληλοι, εν οις και ο ομογενής κ. Κωνσταντίνος Κοσμάτος¨.
Τον Οκτώβριο του 1906 καταγράφεται πως : ¨Ηγγέλθη εξ Αθηνών εις τον ενταύθα ενωμοτάρχη της αστυφυλακής κ. Κ. Κοσμάτον ο θάνατος του προσφιλούς αυτού πατρός, επισυμβάς την παρελθούσαν εβδομάδα¨.
Και τέλος, το Νοέμβριο του 1907 : ¨Δι΄ υπουργικού διατάγματος προήχθη εις τον βαθμόν του υπολοχαγού της Αιγυπτιακής Αστυνομίας ο εν αυτή υπηρετών ομογενής αξιωματικός κ. Κ. Κοσμάτος. Η προαγωγή του κ. Κοσμάτου, βασισθείσα επί της αξίας και της ικανότητας αυτού και επί των υπηρεσιών ας προσέφερε και προσφέρει εις το σώμα, πρέπει να τον καθιστά υπερήφανον δια την θέσιν ην κατώρθωσεν εντός βραχέος χρονικού διαστήματος να καταλάβη τιμών ούτω και εαυτόν και την ελληνικήν ευφυΐαν¨.
Ακολουθεί η προλεγόμενη επιστολή στον Πατριάρχη το 1910, σε επιστολόχαρτο της Ελληνικής Λέσχης Αλεξανδρείας – κάτι που σημαίνει πως ο Κοσμάτος είχε καλή κοινωνική θέση στην πόλη – με την οποία τον παρακαλεί να μεσολαβήσει ώστε να μετατεθεί στο Σουέζ όπου έχει συγγενείς, ενώ παράλληλα από το βαθμό Σολ που κατείχε να λάβει το βαθμό Μουζάλιμ Αούλ.
Φαίνεται πως η μεσολάβηση του Πατριάρχη ήταν τελικά επιτυχής, αφού τον Ιούλιο του 1913 διαβάζουμε σε ανταπόκριση από το Σουέζ : ¨Υπό του δραστηρίου αστυνόμου της καταδιώξεως κ. Κ. Κοσμάτου συνελήφθη σήμερον ενταύθα ο δυνάμει εντάλματος του Εισαγγελέως Πατρών καταζητούμενος Δημ. Μπακατσέλος, κατηγορούμενος επί φόνω του Ζώη Καλατζή εν Πάτραις. Ο συλληφθείς αποστέλλεται σήμερον εν συνοδεία εις Αλεξάνδρειαν¨.
Ένα χρόνο μετά, τον Ιούλιο του 1914 διαβάζουμε πως : ¨Διατρίβει εν Καΐρω επ΄ αδεία ο εν Σουέζ αξιωματικός της αστυνομίας κ. Κοσμάτος. Ο Έλλην ούτος αστυνομικός είναι γνωστότατος εν Αλεξανδρεία όπου διακρίθη δια την εντιμότητα και αξιοπρέπειαν και ικανότητα αυτού εις την εκτέλεσιν των καθηκόντων του¨.
Σχεδόν ένα μήνα αργότερα, τον Αύγουστο του 1914, η εφημερίδα ¨Νέος Σύνδεσμος¨ του Πορτ-Σάιτ καταγράφει ότι : ¨Εις την αστυνομίαν της πόλεως του Πορτ-Σάιδ ετοποθετήθη από της χθες ο διακεκριμένος Έλλην αστυνομικός κ. Κ. Κοσμάτος, μετατεθείς εκ της εν Σουέζ αστυνομίας, εις ην λίαν ευδοκίμως επί τριετίαν περίπου υπηρέτησεν. Η αστυνομία εν Πορτ-Σάιδ, ιδία κατά την εποχήν ταύτην, είχε απόλυτον ανάγκην ενισχύσεως δι΄ ενός αστυνομικού οίος ο κ. Κοσμάτος, του οποίου η οξυδέρκεια και το υπέροχον αστυνομικόν τάκτ εδόθη πολλάκις αφορμή να εκτιμηθή παρά του διεθνούς εν Αιγύπτω κόσμου¨.
Τέλος, το Δεκέμβριο του 1914 ο αλεξανδρινός ¨Ταχυδρόμος¨ φιλοξενεί το εξής αφιέρωμα στον Κοσμάτο :¨Ο γνωστός ανά την Αίγυπτον Έλλην αστυνομικός κ. Κοσμάτος, του οποίου τα επί δεκατετραετία υπηρεσιακά κατορθώματα τα διεσάλπισεν εκάστοτε ο διεθνής αιγυπτιακός τύπος, απονέμων εις αυτόν δίκαιον έπαινον, απομακρυνθείς εκουσίως της υπηρεσίας του Αιγυπτιακού Δημοσίου, απεφάσισε να δημοσιεύση εις βιβλία και εις διαφόρους ευρωπαϊκάς γλώσσας τα απομνημονεύματα αυτού. Προς τούτο δε συνεβλήθη με σοβαρωτάτην εταιρίαν, ήτις ανέλαβε την έκδοσις αυτών εις δεκαπενθήμερα αυτοτελή τεύχη. Ο αστυνομικός Κοσμάτος είχε την πρόνοιαν να κρατή λεπτομερές ημερολόγιον των απειραρίθμων επεισοδίων και συμβεβηκότων, τα οποία συνδέονται προς το επάγγελμα του ως αστυνομικού, όστις κυρίως ησχολήθη εις την καταδίωξιν των κακοποιών εκείνων καθαρμάτων, άτινα ταλαιπωρούν τας φιλησύχους και εντίμους τάξεις των κοινωνιών μιας χώρας. Τα απομνημονεύματα του κ. Κοσμάτου βρίθουν σπουδαίων γεγονότων. Η τέχνη του απαλλάσειν τας κοινωνίας από των εγκληματικών φύσεων και αι μέθοδοι δια των οποίων επιτελείται ο περιορισμός των φαύλων στοιχείων, κατά τους κοινωνιολόγους οφείλεται εις ιδιαιτέραν φυσικήν κλίσιν, ήτις πειραματιζομένη αποβαίνει σπουδαιότατος παράγων δια την παγίωσιν της τάξεως και της ασφαλείας εις παν ευνομούμενον κράτος. Εις τον σύγχρονον βίον της Εσπερίας, της Αμερικής και της Αγγλίας ανεδείχθησαν τοιαύται διακεκριμέναι προσωπικότητες. Δεν μνημονεύομεν ενταύθα εκείνους τους οποίους η φαντασία ενίων μυθοπλαστών ανήγαγεν εις ήρωας και απέδωκεν εις αυτούς υπερφυσικά κατορθώμτα. Εννοούμεν εκείνους, οίτινες δια της δραστηριότητος των, της ευφυΐας των και δια της προς το καθήκον αφοσιώσεως των έδρασαν επ΄ αγαθώ των κοινωνικών παρά τα οποίας εκλήθησαν. Εν Ανατολή οι τοιαύται ικανότητες μετρούνται επί των δακτύλων. Εις την τάξιν των ολιγορίθμων αυτών επιλέκτων αναντιλέκτως ανήκει και ο αστυνόμος κ. Κοσμάτος. Η διηνεκής πάλη, την οποίαν διεξήγαγεν εν τη υπηρεσία της Αιγυπτιακής Αστυνομίας επί ολόκληρον δεκατετραετίαν[από το 1900] εναντίον των εγκληματιών ησφάλισεν εις αυτό σημαντικά πορίσματα, άτινα παρεχόμενα σήμερον εις μελέτην των κοινωνιών, δύνανται να αποβούν πρόξενα πλείστων ωφελειών. Διότι το έργον ενός ονομαστού αστυνομικού θα είναι όχι μόνον αναγνωστικόν εντρύφημα, αλλά και συμβολή εις ειλικρινή καθοδήγησιν των πολιτών, οίτινες ανύποπτοι είναι δυνατόν να πέσουν εις πάσα στιγμήν θύματα των εις το μέσον των κοινωνιών εγκατεσπαρμένων ανισορρόπων και εκφύλων εγκληματιών. Υπό τας απόψεις αυτάς, τα μέλλοντα να κυκλοφορήσουν κατά χιλιάδας και εις όλας τας ευρωπαϊκάς γλώσσας έργα του αστυνομικού κ. Κοσμάτου, ως απαραιτήτως χρήσιμα θα τύχουν θερμής υποδοχής. Ιδίως από τους Έλληνας δια τους οποίους η έκδοσις των απομνημονευμάτων Έλληνος αστυνομικού καθιερώνει ευχάριστον και επωφελή καινοτομίαν¨.
Έτσι λοιπόν, στα χρόνια που προηγήθηκαν, μα και τα κατοπινά, φαίνεται πως οι επιτυχίες του Κοσμάτου, του ζάμπετ (αξιωματικού) της Αιγυπτιακής Αστυνομίας, ήταν τέτοιες, ώστε να γίνει θρύλος μέσω των βιβλιαρίων που εξέδωσε με τις περιπέτειες του – που θα ήταν αληθινές αφού ήταν γνωστός σε όλη την Αίγυπτο – έξι από τις οποίες μας είναι γνωστές από τα τέλη του 1914 ως τις αρχές του 1915, από τις σελίδες των οποίων περνούν πρόσωπα και τοποθεσίες γνωστές στην τότε κοσμοπολίτικη Νειλοχώρα. Οι τίτλοι αυτών των βιβλιαρίων είναι οι εξής : ¨Η ματωμένη σκάλα¨, ¨Η σύλληψις του ληστάρχου Γ. Γρηγορόπουλου¨, ¨Το ακέφαλον σώμα¨, ¨Το καμένο σακάκι¨, ¨Το παραθυρόφυλλον¨ και ¨Το στραγγαλισμένον βρέφος¨. Στο τελευταίο αυτό βιβλιαράκι αγγέλλεται η προσεχής έκδοση ¨Η μαύρη χειρ¨ και πως οι περιπέτειες του Κοσμάτου θα γίνουν ταινία.
Ο Κοσμάτος από το Φθινόπωτο του 1915 βρίσκεται πλέον στην Αθήνα, ιδρύοντας το πρώτο γραφείο ντετέκτιβ στη χώρα. Μάλιστα, ένα σχεδόν χρόνο πριν, τον Ιανουάριο του 1914, εκτενές αφιέρωμα της εφημερίδας ¨Σημαία¨ επιχειρούσε να τον συστήσει στο ελληνικό κοινό περιγράφοντάς τον ως ¨γλωσσομαθή, ευφυή, γεννημένο με την αστυνομικήν εκείνην ιδιοφυίαν, την οποίαν ζηλεύουν οι αλλοεθνείς συνάδελφοί του¨, ενώ ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση την ίδρυση σώματος μυστικής αστυνομίας και τη μετάκληση του Κοσμάτου για το σκοπό αυτό, καθώς η Ελλάδα είχε έλλειψη ¨ενός αστυνομικού του τακτ και της ιδιοφυίας του¨.
Όπως όμως αναφέρεται στις αθηναϊκές εφημερίδες του Δεκεμβρίου 1915 βρίσκεται μπλεγμένος σε μια περίεργη υπόθεση. Γίνεται μία μεγάλη ληστεία, ο ντετέκτιβ Κοσμάτος βρίσκει τα κλοπιμαία, αλλά η αστυνομία τον συλλαμβάνει διότι πιστεύει πως είναι στημένη τόσο για να λάβει τα εύρετρα, όσο και για να εδραιώσει τη φήμη του γραφείου του, στο οποίο εργαζόταν ο Ιω. Αρετάκης που έκανε τη ληστεία, ενώ μετά από έρευνα βρίσκεται πως εργαζόταν σ΄ αυτόν κι άλλος ένας σεσημασμένος διαρρήκτης, ο καταζητούμενος Γ. Πιστικώνης. Ο Κοσμάτος από τη μεριά του, που δήλωσε πως κακώς συνελήφθη γιατί πρέπει να παίξει σε μια κινηματογραφική ταινία, διαμαρτυρήθηκε έντονα ¨διαβεβαιώνοντας πως η μακρά αστυνομική του πείρα και η γνωστή ευδόκιμος δράσις του εν Αιγύπτω συνέτειναν ώστε να επιτύχη την ανακάλυψιν της κλοπής του καταστήματος Τσόχα¨.
Τελικά έμεινε προφυλακιστέος για 24 ώρες και κατόπιν απηλλάγη των κατηγοριών, αφού στα τέλη Ιουλίου του 1916 δημοσιεύεται μία καταχώρηση του που αναφέρει πως : ¨Γνωστοποιώ ότι ο συλληφθείς παρά των αστυνομικών αρχών Γ. Πιστικώνης ουδεμία σχέσιν έχει με τα γραφεία μας. Κ. Κοσμάτος, ντετέκτιβ¨. Τέλος, Το 1917 διατηρούσε γραφείο στον Πειραιά (Φίλωνος 65) και με αγγελία του στις πειραϊκές εφημερίδες γνωστοποιούσε ότι ¨δέχεται πάσαν πληροφορίαν περί εγκλήματος ή άλλης τινός αξιοποίνου πράξεως επί αμοιβή και παρέχη τας υπηρεσίας του επί πληρωμή εις οιονδήποτε ήθελεν εγγραφή συνδρομητής αυτού¨.
Μα ούτε για την ταινία έλεγε ψέματα, αφού στις αρχές Δεκεμβρίου του 1915 στο αθηναϊκό κινηματοθέατρο ¨Απόλλων¨ παίχτηκε το έργο ¨Ο πρώτος Έλλην αστυνομικός Κοσμάτος¨. Η ταινία αυτή είχε μάλλον και δεύτερο τίτλο η ¨Μπριλλαντένια λάμπα¨, που όπως αναφέρει ο Αργύρης Τσιάπος εκτός από τον αθηναϊκό Απόλλωνα παίχτηκε κατόπιν ¨με ελληνικές επιγραφές¨ στο ¨Ολύμπια-Πατέ¨ του Πειραιά (ανημερα τα Χριστούγεννα) και στο ¨Πολυθέαμα-Πατέ¨ της Πάτρας στα τέλη Δεκεμβρίου. Πρωταγωνιστής και δημιουργός της ήταν ο ίδιος ο Κοσμάτος, ενώ η ταινία διαφημίστηκε ως η ¨πρώτη ελληνική αστυνομική ταινία¨, η οποία ήταν ένα τρίπρακτο δράμα, και κατά πάσα πιθανότητα γυρίστηκε στην Αλεξάνδρεια τρία περίπου χρόνια πριν την προβολή της στους ελληνικούς κινηματογράφους. Ο δε Βεκιαρέλλης στη ¨Νέα Ημέρα¨ αναφέρει πως ο πρωταγωνιστής Κοσμάτος είχε ¨παχύν ελληνοπρεπή μύστακα επιμελώς καλλιεργημένον και καταλλήλως εις τα άκρα εστριμμένον¨…
Ούτως ή άλλως μπορούμε να συμπεράνουμε πως αφού συνελήφθη στα τέλη Δεκεμβρίου του 1915 φαίνεται πως γύριζε και δεύτερη ταινία. Επιπρόσθετα, σε ανύποπτο χρόνο γράφτηκε ότι στην Αίγυπτο όχι μόνο ένα, αλλά ¨τα έργα του κ. Κοσμάτου παριστάνονται εις τους κινηματογράφους με τεραστίαν εξόδευσιν και καταπληκτικήν συρροήν¨.
Μετά από όλα αυτά τα ίχνη του δαιμόνιου Αιγυπτιώτη ντετέκτιβ Κοσμάτου χάνονται. Και όπως καταλήγει στο άρθρο του ο Δ. Χαριτάτος : ¨Είμεθα βέβαιοι ότι μια μέρα θα μάθουμε περισσότερα για τον διάσημο αστυνομικό Κοσμάτο και ότι θα έλθουν στο φως και άλλες πολλές ενδιαφέρουσες φυσιογνωμίες λησμονημένων συμπατριωτών μας¨. Κι εμείς πιστεύουμε πως αυτό το κατορθώσαμε συγγράφοντας και εκδίδοντας πρόσφατα το βιβλίο ¨Αιγυπτιώτικες Προσωπικότητες του Χθες¨, όπου μεταξύ άλλων αναφέρουμε τους σπουδαίους Αιγυπτιώτες αστυνομικούς ταγματάρχη Βίκτωρα Αργυρίδη, ταξίαρχο Θεμιστοκλή Μάρκου Βέη και υπολοχαγό Ι. Γρηγοράκη.
Πηγές : ¨Παναιγύπτια¨ αρ. 35, Αθήνα 9-10/1990, σ.σ. 25-26 – ¨Ταχυδρόμος¨ Αλεξάνδρεια 14-27/6/1904, 10-23/10/1906, 2-15/11/1907, 10-23/7/1913, 10-23/7/1914, 4-17/8/1914, 922/12/1914 – ¨Σκριπ¨, Αθήνα 1/12/1915, 12/12/1915 – ¨Εμπρός¨, Αθήνα 12/12/1915, 24/7/1916 – protestainies.blogspot.com(23/3/2019)
Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ
