ΔΥΟ ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ
ΠΡΟΣ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ
Ο Καζαντζάκης δια χειρός Τάκη Καλμούχου
Στον αδελφικό φίλο Μιχάλη Κοιλιάρη
Δεκαπέντε χρόνια μετά το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη, το 1972, ο αλεξανδρινός ¨Ταχυδρόμος¨ έγραφε μεταξύ άλλων τα εξής :
¨Φύση ελεύθερη ο Καζαντζάκης είχε κατορθώσει να δαμάσει το νόημα της ελευθερίας του και να το απογυμνώσει από κάθε συμβατικό στοιχείο. Επεδίωκε την απόλυτη ελευθερία. Είχε αρνηθεί κάθε προσχώρηση, κάθε αυτοδέσμευση, κάθε στράτευση. Κράτησε για τον εαυτό του το δικαίωμα της επιλογής ανάμεσα σε ότι θεωρούσε καλό ή κακό. Προσπαθούσε να φθάνει στην ουσία των πραγμάτων, παραμερίζοντας κάθε τι συμβατικό. Η ζωή του ήταν ένας ασταμάτητος αγώνας για την πνευματική ελευθερία σ΄ έναν κόσμο που είχε συνηθίσει στις ταξινομήσεις και να βλέπει και να κρίνει με αθόλωτο μάτι την παραπλανητική επιφάνεια των ιδεών.
Ξεκίνησε από την Κρήτη για να κατακτήσει τον κόσμο. Έφερε το ελληνικό μήνυμα, το μήνυμα της βαθύτερης ανθρωπιάς και της ελευθερίας στην Ευρώπη, στην Αμερική, στην Ασία, σ΄ όλο τον κόσμο. Ακαταπόνητος αστροναύτης του στοχασμού, συγκόμισε εμπειρίες και βιώματα από τους πιο διαφορετικούς κόσμους. Και τα μετουσίωσε σε τέχνη. Σε υψηλή ποίηση και σε ανθρωπιά¨.
Στο ίδιο άρθρο δημοσιεύεται και μια λανθάνουσα επιστολή του σπουδαίου Κρητικού, που ήθελε να γίνει ανταποκριτής της ελληνικής εφημερίδας ¨Ταχυδρόμος¨ της Αλεξανδρείας, επιστολή που για ιστορικούς λόγους παραθέτουμε αυτούσια :
¨Μαδρίτη, Πλάζα ντελ Προγκρέσο 5
Αξιότιμε κ. Διευθυντά,
Τώρα κάμποσους μήνες βρίσκομαι στην Ισπανία και παρακολουθώ την εξαιρετική έντονη πνευματική και κοινωνική ζωή της δημοκρατουμένης Ισπανίας.
Σκέφτομαι πως ίσως να ενδιαφέρει την εφημερίδα Σας να δημοσιέψει μερικά διαφωτιστικά άρθρα με περιεχόμενο εντελών κυλτυρέλ, καθόλου πολιτικό : εκπαιδευτική αναγέννηση, προσπάθεια διαφωτισμού του λαού, πνευματική και φιλολογική ζωή. Γι΄ αυτό παρακάλεσα τον φίλο μου κ. Μαρσέλο να Σας μιλήσει. Για τα άρθρα αυτά δεν θέλω απολύτως καμία αμοιβή, κι ούτε αν θέτε να δημοσιεύσετε με τ΄ όνομα μου για νάχετε την ελευθερία να ρυθμίσετε τη γλώσσα τους και το ύφος σύμφωνα με τις συνήθειες της εφημερίδος Σας. Αν τα άρθρα δεν Σαν αρέσουν, δεν τα δημοσιεύετε. Καμίαν ευθύνη δεν απολαμβάνετε απέναντι μου.
Αν μου κάνετε την τιμήν να δεχθείτε, μου στέλνετε ένα γράμμα και μου το λέτε. Το γράμμα σας αυτό θα με βοηθήσει να δω τα πρόσωπα που θα ιντερβιουάρω εκ μέρους της εφημερίδος Σας.
Με την ελπίδα πως θα έχω σύντομα απάντηση Σας για να προλάβω όσο βρίσκομαι εδώ να γράψω τα άρθρα αυτά. Σας παρακαλώ να δεχθήτε τη διαβεβαίωση της εξαιρετικής μου τιμής. Ν. Καζαντζάκης.¨.
Ας σημειωθεί πως ο Καζαντζάκης ταξίδεψε τρεις φορές στην Ισπανία μεταξύ 1926 και 1937 (1926, 1932-33, 1936), αλλά δυστυχώς η ανωτέρω επιστολή δεν αναφέρει ημερομηνία. Πάντως δεν νομίζουμε πως η συνεργασία αυτή τελικά ευδοκίμησε, αφού οι ανταποκρίσεις του από την Ισπανία δημοσιεύτηκαν τελικά στα αθηναϊκά φύλλα του ¨Ελεύθερου Τύπου¨ και της ¨Καθημερινής¨.
Περί τα 20 χρόνια νωρίτερα και συγκεκριμένα το 1955 η Κρητική Αδελφότητα Καΐρου επί προεδρίας του ταξίαρχου Θεμ. Μάρκου είχε απευθύνει στον Καζαντζάκη που βρισκόταν τότε στη γαλλική Αντίμπ θερμή επιστολή υποστήριξης στο γνωστό πρόβλημα με την Εκκλησία που είχε προκύψει. Ο σπουδαίος Έλληνες πεζογράφος είχε απαντήσει τότε ως εξής :
¨Μεγάλη χαρά και συγκίνηση μου έδοκε το τόσο θερμό και ωραίο γράμμα σας. Τι χαρά κι υπερηφάνεια όταν χτυπούν ένα Κρητικό να σηκώνεται όλη η Κρήτη να τον υπερασπίσει. Όλα τα υπελόγισαν οι παπάδες και μονάχα το πιο σημαντικό ξέχασαν : πως αυτός που χτυπούν είναι Κρητικός κι έχει την Κρήτη μαζί του. Δηλαδή δεν πέφτει εύκολα.
Τι ντροπή να συλλογιέσαι πως υπήρξαν άνθρωποι που κατηγόρησαν τον ¨Καπετάν Μιχάλη¨ ως έργο αντεθνικό κι ανήθικο ! Ενώ ένα μονάχα σκοπό είχα γράφοντας το βιβλίο αυτό : να δοξάσω τους ηρωϊσμούς και τα μαρτύρια που υπέφερε η Κρήτη για την Ελευθερία. Με αίμα και δάκρυα είναι γραμμένος ο ¨Καπετάν Μιχάλης¨ γιατί τα περιστατικά που αναφέρω τα έζησα ο ίδιος όταν ήμουν μικρός και χαράχτηκαν σα μαχαιριές στη καρδιά μου, και βρέθηκε μητροπολίτης να κατασυκοφαντήσει το έργο αυτό ως ¨διασύρον¨ τους αγώνες της Κρήτης ! Και βρέθηκε Ιερά Σύνοδος που δεν τον κάλεσε σε απολογία ! Όμως, χάρη μεγάλη χρωστούμε στην Ιερά αυτή Σύνοδο γιατί με τη μεσαιωνική της απόπειρα να πνίξει το Πνεύμα, έδοκε αφορμή σε όλους τους Τίμιους Έλληνες και πρώτα απ΄ όλα στους Κρητικούς να σηκωθούν και να βροντοφωνήσουν Όχι !
Χαίρομαι που μου ήρθε το Όχι αυτό από την Κρητική Αδελφότητα του Καΐρου.
Σας παρακαλώ να πιστέψετε αγαπητοί συμπατριώτες και φίλοι πως αυτό για μένα είναι μια μεγάλη αμοιβή.
Ο Θεός, ο Κρητικός, μαζί μας πάντα ! Ν. Καζαντζάκης¨.
Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 5/4/1955, 10/12/1972 – ¨Βήμα¨, Αθήνα 24/11/2008
Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ
