ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΙΚΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ

 ΣΕ ΑΙΓΥΠΤΟ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

 

Μια από τις τέχνες που εξάσκησαν οι Αιγυπτιώτες Έλληνες στην αγαπημένη Νειλοχώρα ήταν και αυτή της ζαχαροπλαστικής, λειτουργώντας μερικά από τα καλύτερα ζαχαροπλαστεία της Αλεξανδρείας και του Καΐρου.

Με οδηγό το βιβλίο μας ¨Η Κοινωνική Ζωή των Ελλήνων της Αιγύπτου¨, ας δούμε ενδεικτικά και μόνο μερικά από αυτά : Στην Αλεξάνδρεια τα ¨Παριζιέν¨ του Παν. Αλεξιάδη, ¨Petit Trianon¨, ¨Grand Trianon¨, ¨Lyonnaise¨ του Αθαν. Παστρούδη, Πασσάς, Ταμβάκου, Χάμου, Τορναζάκη, ¨Delices¨ της Αλ. Αντωνίου, ¨Αθηναίος¨ του Ιω. Αθηναίου, ¨Anglo-American¨ των Θ. Φρατζεσκάκη & Λοράντου, κ.ά. Στο Κάιρο τα Λάππας, Γ. Τσέππα, Σ. Αραμπατζή, ¨Ντορέ¨ των αδελφών Λεμονιά, ¨Νέον Ζαχαροπλαστείον¨ των Ιω. Νικηφόρου & Β. Παπαδάτου, ¨Thomas¨ των Β. Τζαφέη, Χρ. Λαμπρίδη, Κ. Φώτση & Στ. Μάκκου, κ.ά.

Με τον επαναπατρισμό η αιγυπτιώτικη ζαχαροπλαστική τέχνη μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Έτσι, Αιγυπτιώτες άνοιξαν ονομαστά ζαχαροπλαστεία όπως τα ¨Βίττη¨ στη Νέα Σμύρνη που αποτέλεσε σημείο συνάντησης της άλλοτε καϊρινής παροικίας, το οποίο έχεις πλέον κλείσει, το ¨Μικέ¨ στην πλατεία Μαβίλη που ιδρύθηκε από τον Μικέ Ραγουζαρίδη και κατόπιν λειτούργησε από τα παιδιά του Τρύφωνα Διαμαντάκη, την Καίτη Διαμαντάκη-Αποστολίδου και τον Γιώργο Διαμαντάκη, και το ¨Ντεζιρέ¨ στη Δημοκρίτου (κάθετο της Ακαδημίας) του Αντώνη Λαζαρίδη.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΓΩΝΙΕΣ ΜΕ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟ ΑΡΩΜΑ

 

Στοά ¨Ανατολή¨, Αθήνα

 

Στον αριθμό 10-12 της οδού Αριστείδου βρίσκεται μια από τις πιο ιδιαίτερες στοές της Αθήνας, η οποία ακροβατεί ανάμεσα στους χαρακτηρισμούς ¨στοά¨ και ¨εσωτερική αυλή¨. Και πράγματι, αποτελεί την πρώιμη και σπάνια πλέον μορφή των στοών της Αθήνας, όπου ο διάδρομος ανάμεσα στα κτίρια είναι υπαίθριος και όχι σκεπαστός, με αποτέλεσμα το φως να βρίσκει χώρο για να μπει και να δώσει μια άλλη διάσταση στην όλη αρχιτεκτονική σύνθεση. Η Στοά κτίστηκε το 1956 από τον πολιτικό μηχανικό Ιωάννη Μουμουζά με αρχιτέκτονα τον Σπυρίδωνα Βλησμά και υπάρχουν διάφοροι αστικοί μύθοι γύρω από την ονομασία της. Ο πρώτος είναι πως ο αρχιτέκτονας της, ορμώμενος από την Αίγυπτο, ήθελε να μεταφέρει επακριβώς την εικόνα μιας στοάς της Αλεξάνδρειας στην Αθήνα. Μα κι αν αυτή διαφοροποιείται από τις υπόλοιπές αθηναϊκές στοές, εμείς δεν κατορθώσαμε να συνδυάσουμε τον Βλησμά με τη Νειλοχώρα… Μια δεύτερη εκδοχή σημειώνει πως όταν έγιναν οι εργασίες διάνοιξης της στοάς και μέχρι να κατασκευαστεί το πίσω κτίριο, μπορούσε κάποιος να δει την ανατολή του ηλίου. Η τρίτη εκδοχή πάντως είναι και η επικρατέστερη, αφού στην πολυκατοικία είχε της έδρα της η ασφαλιστική εταιρία ¨Ανατολή¨. Παρόλα αυτά, οι τυπογράφοι που είχαν τα καταστήματα τους στη στοά έχουν στολίσει τη σκάλα που οδηγεί στο υπόγειο επίπεδο της με μια εικόνα των Πυραμίδων της Γκίζας…

 

Ταβέρνα ¨Σουέζ¨, Θεσσαλονίκη

 

Τις δεκαετίες του 60΄ -΄70, στη συμβολή των οδών Μακεδονίας με Αρτέμιδος, στο συνοικισμό Ουζεΐρ Μπέη, βρισκόταν η ταβέρνα ¨Σουέζ¨. Λητό το μενού, αλλά με ρετσίνα κεχριμπάρι και σπεσιαλιτέ τα κεφτεδάκια. Ιδιοκτήτης της ο Απόστολος Βουγιουκλής-Τσαλδάρης και η σύζυγος του στην ψησταριά. Ως τις 10 σέρβιρε και μετά έπιανε το μπουζούκι, για να παίξει κυρίως Θεοδωράκη και αντάρτικα τραγούδια. Κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά από που πήρε το όνομα της. Μήπως ο Απόστολος ήταν ναυτικός ; Μήπως επειδή ήταν στενόμακρη η ταβέρνα ; Μήπως επειδή συνόρευε μ΄ ένα μικρό στενό ; Σουεζιανός πάντως δεν φαίνεται να ήταν, αν και Βουγιουκλήδες με καταγωγή από τον Κισσό Πηλίου υπήρχαν στην Αλεξάνδρεια και καταγίνονταν με το εμπόριο ναυτικών ειδών…

Σημειώνουμε επίσης στην Αθήνα του 1920 το καφέ-μπαρ ¨Η Αλεξάνδρεια¨ των Α. Γιανναρά και Ι. Γιαρενάκη, πιθανώς Αιγυπτιωτών, καθώς και το καφενείο ¨Αίγυπτος¨ στη Θεσσαλονίκη των τελών του 20^ου αιώνα στη σημερινή Λεωφόρο Νίκης 71.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΤΑ ΚΑΛΟΥΤΑΚΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑΝ ΤΟ ¨ΣΟΥΔΑΝ¨

 

          Οι ηθοποιοί Άννα (1918-2010) και Μαρία Καλουτά (1916-2006), οι σπουδαίες αυτές πρωταγωνίστριες του μουσικού θεάτρου, που έμειναν γνωστές από την πρώτη εμφάνιση τους στο σανίδι το 1926 ως ¨Καλουτάκια¨, επισκέφθηκαν αρκετές φορές το Σουδάν, αφήνοντας στους εκεί Έλληνες όμορφες αναμνήσεις, όπως το 1936 και το 1946-1948, ενώ το 1952 ηχογραφούν το τραγούδι ¨Σουδάν¨ σε μουσική και στίχους του Αιγυπτιώτη Λάμπη Πασχαλίδη.

          Ας θυμηθούμε λοιπόν τους στίχους του, κι ας ταξιδέψουμε νοερά στην πολύπαθη χώρα που με περισσή αγάπη φιλοξένησε τους προγόνους μας :

 

Σουντάνι, Σουντάνι, Σουδάν,

τα νερά του Νείλου σου καθώς κυλάν

τις λαχτάρες κάθε μαύρου τραγουδάν.

Σουντάνι, Σουντάνι, Σουδάν,

τα νερά σου απ΄ άκρη σ΄ άκρη πλημμυράν

από πίκρες κι από δάκρυα Σουδάν

σαν μονότονο ρεφρέν μοιρολογάν.

Σουντάνι, Σουντάνι, Σουδάν,

τα ρηχά νερά του Νείλου σαν μετράν

όσοι παν

στο Σουδάν

τις αγάπες και τις λύπες δεν ξεχνάν

τραγουδάν

λαχταράν

να γυρίσουν πάλι στο Σουδάν.

Σουντάνι, Σουντάνι, Σουδάν.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΒΑΛΑ

Η πλατεία Φουάτ τη δεκαετία του ΄60 

με το ταφικό μνημείο της μητέρας του Μωχάμεντ Άλη

Το 1932 ιδρύθηκε στην Αθήνα ο ¨Ελληνο-Αιγυπτιακός Σύνδεσμος¨ με σκοπό, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη των υφισταμένων φιλικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Στο Διοικητικό του Συμβουλίου μετέχουν γνωστά ονόματα όπως οι Αντώνης Μπενάκης, Στέφανος Δέλτα, Δημ. Αιγινίτης και Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ενώ πρώτος πρόεδρος του είναι ο Πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού Ιω. Αθανασάκης.

Σε ενέργειες από το 1933 του Συνδέσμου και των Αιγυπτιωτών οφείλεται ο εξωραϊσμός της πλατείας και το στήσιμο το 1934 του μπρούτζινου έφιππου αγάλματος του Μωχάμεντ Άλη μπροστά στο σπίτι του στην Καβάλα. Για το σκοπό αυτό η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου προσέφερε 200 λίρες.

Ο Μωχάμεντ Άλη υπήρξε μία από τις σπουδαιότερες πολιτικές προσωπικότητες του 19^ου  αι., έχοντας βαθιές διασυνδέσεις με την Ελλάδα, καθώς γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Καβάλα όπου και πρωτοδιακρίθηκε, ξεκινώντας μια καριέρα που τον έφερε να γίνει βαλής της Αιγύπτου και τελικά ημιανεξάρτητος ηγεμόνας αυτής το 1805. Έτσι, ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα που μπορεί κανείς στην πόλη το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε, γνωστό στις μέρες μας ως ¨Κονάκι του Μεχμέτ Αλή¨ ή ¨Οικία Μωχάμετ Άλη¨. Υπολογίζεται ότι έζησε εκεί μέχρι και τα 30 του χρόνια, μέχρι που του ανατέθηκε να πάει στην Αίγυπτο, ώστε να συμβάλλει στην άμυνα εναντίον των Γάλλων του Ναπολέοντα.

        Μπροστά του, διαμορφώθηκε η πλατεία Μωχάμεντ Άλη το διάστημα, όπου σήμερα στέκεται το άγαλμα του, φιλοτεχνημένο στο Παρίσι από τον διάσημο γλύπτη Κωνσταντίνο Δημητριάδη κατά παραγγελία της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο, που το δώρισε στη συνέχεια στον δήμο της Καβάλας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι και η τέως βασιλική οικογένεια της Αιγύπτου απέδιδε ιδιαίτερη πολιτισμική αξία στο Κονάκι του Μωχάμεντ Άλη. Έτσι, όταν χρειάστηκαν επισκευές και ευρύτερες εργασίες αποκατάστασης τον 19^ο  αιώνα δόθηκε στην Καβάλα ειδική χρηματοδότηση από το αιγυπτιακό κράτος. Επιπλέον, το οίκημα διαθέτει έναν μεγάλο κήπο, όπου σώζεται μέχρι και σήμερα κομμάτι από τον τάφο της μητέρας του Μεχμέτ Αλή, Ζεϊνέμπ χανούμ, η οποία έχει κι εκείνη τη δική της σχέση με την Καβάλα, καθώς ήταν είτε κόρη, είτε αδερφή του Οθωμανού τσορμπασί (κυβερνήτη) της.

Η πλατεία Φουάτ το 1939

          Τη δεκαετία του ΄30, για να προστατευτούν τα συμφέροντα των Ελλήνων που ζούσαν στην Αίγυπτο – υποθέτουμε κατά το 1937 με τη Συνθήκη του Μοντρέ που κατάργησε τις διομολογήσεις – η πλατεία της Καβάλας μετονομάστηκε σε πλατεία Φουάτ από το όνομα του βασιλέως της Αιγύπτου Φουάτ Α΄, ο οποίος ήταν δισέγγονος του Μωχάμεντ Άλη και είχε πεθάνει το 1936. Γι΄ αυτό ίσως, το 1938 η πλατεία μετονομάστηκε σε πλατεία Στυλιανού Μαυρομιχάλη, χωρίς όμως επί της ουσίας να αλλάξει κάτι, αφού η ονομασία αυτή δεν επικράτησε και η κεντρική πλατεία της Καβάλας συνέχισε να καλείται πλατεία Φουάτ. Το 1967 ο τότε δήμαρχος Ευ. Ευαγγελίου, θεώρησε απαράδεκτο – ελέω δικτατορίας – η κεντρική πλατεία να φέρει αιγυπτιακή ονομασία και παράλληλα να φιλοξενεί στο κέντρο της το μνήμα της μητέρας του Μωχάμεντ Άλη, κατεδάφισε το μνημείο και τη μετονόμασε σε πλατεία Ελευθερίας.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ