ΠΕΡΙ ΚΑΒΑΦΙΚΗΣ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ

 

Πολλοί από τους στίχους που έχω γράψει ως ποιητής

δεν θα μπορούσαν να μελοποιηθούν

γιατί διαφέρει η εσωτερική διαδικασία και οι αφορμές.

Μιχάλης Γκανάς

 

          Σε παλαιότερο άρθρο μας είχαμε καταγράψει την πρώτη – πιθανότατα – προσπάθεια μελοποίησης ποιήματος του Καβάφη από την πιανίστα Αλεξάνδρα Λαλαούνη στην Αλεξάνδρεια του 1925 με το ποίημα ¨Προσευχή¨.

          Πολλοί ήταν εκείνοι που την ακολούθησαν. Τα ερωτήματα όμως είναι δύο : Μπορούν να μελοποιηθούν τα καβαφικά ποιήματα και γιατί ; Η απάντηση στο αν μπορούν ποιήματα χωρίς ρήμα και με ¨σκληρές¨ λέξεις να μελοποιηθούν φαίνεται στο αποτέλεσμα, που μοιάζει περισσότερο με μοιρολόγι, παρά με τραγούδι, ένα τραγούδι βέβαια που σε κανενός ακροατή τα χείλη δεν πρόκειται να μπει… Το γιατί σχετίζεται περισσότερο με τη φιλαυτία του συνθέτη, παρά ακόμη και με την επιθυμία του ίδιου του ποιητή, που στην περίπτωση του Καβάφη όχι μόνο δεν είναι δεδομένη, αλλά τελείως αρνητική. Γιατί είναι σίγουρο πως ο Καβάφης δεν θα ήθελε να μελοποιηθούν τα ποιήματα του, κι αυτό συμπεραίνετε εύκολα από τα λεγόμενα του ίδιου στον στενό του φίλο Ατανάζιο Κατράρο, ο οποίος και τα καταγράφει ως εξής : ¨Με τους ζωγράφους και τους μουσικούς ο Καβάφης δεν κουβέντιαζε για την τέχνη τους, γιατί δεν την καταλάβαινε και δεν την αισθανόταν. Για κείνον, ότι έχει να πει ένας άνθρωπος, όταν είναι προικισμένος γι΄ αυτό, πρέπει να γεννιέται στο μυαλό κι από κει να σταλάζει στη μαγεία του λόγου. Ένας καλός στίχος τον συγκινούσε περισσότερο από οποιαδήποτε μουσική, κι από οποιαδήποτε ζωγραφική. Εξ άλλου, δεν πήγαινε ποτέ σε συναυλίες ή σε εκθέσεις τέχνης, παρά μονάχα όταν απαράβατες υποχρεώσεις φιλίας τον ανάγκαζαν να παρουσιαστεί¨. Οπότε αυτό το θέμα κλείνει εδώ οριστικά !

Πάντως εμείς για την ιστορία, θα καταγράψουμε ενδεικτικά βινύλια και cds που έχουμε στο Αιγυπτιώτικο Αρχείο μας με απαγγελίες και μελοποιήσεις ποιημάτων του Καβάφη :

 

Βινύλια 33 στροφών

 

1.     Κ.Π. Καβάφη Ποιήματα Ι (1896-1918), διαβάζει ο Γ.Π. Σαββίδης, εκδ. Διόνυσος, Αθήνα 1964

2.     Περιμένοντας τους βαρβάρους, ΓΛΕΖΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, εκδ. GPC, Αθήνα 1979

3.     Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει Καβάφη, εκδ. Διόνυσος, Αθήνα 1983

4.     Hommage a K.Kavafis, ALEXANDROS KAROZAS,  interpretation Alexandra Grizopoulou, Framkfurt 1990

 

CDs

 

5.     Κ.Π. Καβάφης : 50 ποιήματα διαβάζει ο Μένης Κουμανταρέας, εκδ. περιοδικό ¨Η Λέξη¨, Αθήνα 2009

6.     Πλησιάζοντας τον Καβάφη, σύνθεση Γιάννης Σπανός, τραγούδι Μανώλης Μητσιάς, εκδ. εφημερίδα ¨Τα Νέα¨, Αθήνα 2013

7.     Ιδανικές φωνές, σύνθεση Γιάννης Μυγδάνης, τραγούδι Φ. Πασσαλίδης και Νικ. Σαριδάκη, εκδ. Εντύποις, Αθήνα 2018

8.     Ο Καβάφης του Θάνου Μικρούτσικου, εκδ. εφημερίδας ¨Ελευθεροτυπία¨, Αθήνα 2013

9.     Καβάφης, Γιώργος Νταλάρας, μουσική Αλέξανδρος Καρόζας, εκδ. MLK, 2014

10. Έλληνες ποιητής : Κωνσταντίνος Καβάφης. Διαβάζει η Έλλη Λαμπέτη, αρ. 22, εκδ. Lyra, Αθήνα

11. Έλληνες ποιητής : Κωνσταντίνος Καβάφης. Διαβάζει Ο Δημήτρης Μαλαβέτας, αρ. 23, εκδ. Lyra, Αθήνα

12. Έλληνες ποιητής : Κωνσταντίνος Καβάφης. Διαβάζει ο Γιώργος Σαββίδης, αρ. 24, εκδ. Lyra, Αθήνα

13. Ο Γιώργος Π. Σαββίδης διαβάζει Κωνσταντίνο Καβάφη, Ποιήματα ΙΙ (1919-1933), εκδ. Lyra, Αθήνα

14. Ο Δημήτρης Μαλαβέτας διαβάζει Κώστα Καβάφη, εκδ. Legent, Αθήνα 1998

15. Ο Ρένος διαβάζει και σχολιάζει Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, άγνωστα γυρίσματα από την εκπομπή 7+7 του Θ. Ρουσόπουλου, παραγωγή Ίδρυμα Ι.Φ. Κωστόπουλου, Αθήνα 2017

16. Rue Lepsius : Μια μουσική προσωπογραφία του Κ.Π. Καβάφη, Νίκος Ξυδάκης, ζωντανή ηχογράφηση από το ¨Σχολείον¨, εκδ. Lyra, Αθήνα 2009

17. Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει Καβάφη, εκδ. εφημερίδας ¨Ο Κόσμος του Επενδυτή¨ (?), Αθήνα 2008 (?)

18. Κ.Π. Καβάφης : Απέξω και τραγουδιστά, Μπάμπης Κουλούρας, εκδ. Μετρονόμος, Αθήνα 2018

19. Ο Γιάννης Τσαρούχης διαβάζει Καβάφη στο σπίτι του Ανδρέα Εμπειρίκου, + βιβλιαράκι 71 σελίδων, εκδ. Άγρα, Αθήνα 2004

20. Καβάφης 13 τραγούδια, Λένα Πλάτωνος, εκδ. Inner ear, Αθήνα 2011

21. Κ.Π. Καβάφης ¨…Που γι΄ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός¨, Δημήτρης Παπαδημητρίου, εκδ. Universal, Αθήνα 2007

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

 

Η ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΟΥ ΚΕΣΤΙΟΥ ΣΤΗ ΡΩΜΗ

 

Η Πυραμίδα του Κέστιου είναι μια ρωμαϊκή πυραμίδα που βρίσκεται στη Ρώμη, κοντά στην Πύλη Σαν Πάολο και το Προτεσταντικό Νεκροταφείο.

Είναι κατασκευασμένη από σκυρόδεμα με επένδυση από τούβλα, καλυμμένη με πλάκες από λευκό μάρμαρο Καράρα που στέκονται πάνω σε θεμέλια τραβερτίνης

Το αιχμηρό σχήμα της πυραμίδας θυμίζει έντονα τις πυραμίδες της Νουβίας και ιδιαίτερα αυτές του βασιλείου της Μερόης, το οποίο είχε δεχθεί επίθεση από τη Ρώμη το 23 π.Χ. Η ομοιότητα αυτή υποδηλώνει ότι ο Κέστιος πιθανώς να είχε υπηρετήσει σε εκείνη την εκστρατεία και ίσως σκόπευε η πυραμίδα να χρησιμεύσει ως αναμνηστικό. Η πυραμίδα του βέβαια, δεν ήταν η μόνη στη Ρώμη. Μια μεγαλύτερη – η ¨Πυραμίδα του Ρωμήλου¨ – παρόμοιας μορφής αλλά άγνωστης προέλευσης, βρισκόταν ανάμεσα στο Βατικανό και το Μαυσωλείο του Αδριανού, αλλά κατεδαφίστηκε τον 16ο αιώνα από τον Πάπα Αλέξανδρο ΣΤ΄ και το μάρμαρο της χρησιμοποιήθηκε για τα σκαλιά της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

Η Πυραμίδα του Κέστιου κτίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Αυγούστου, πιθανώς μεταξύ 18 και 12 π.Χ. Είναι ένα αξιοσημείωτο μνημείο ύψους 30 μέτρων. Σε επιγραφή στα  πλευρά της  διαβάζουμε : ¨Γάιος Κέστιος Επούλος, γιος του Λούκιου, από την περιοχή Πομπλίου, πραίτορας, χρηματιστής του λαού, αξιωματούχος των δημόσιων συμποσίων. Σύμφωνα με τη διαθήκη του, το έργο αυτό ολοκληρώθηκε σε τριακόσιες τριάντα ημέρες. Το έργο εκτελέστηκε από τους κληρονόμους του Λ. Πόντο Μέλα, γιο του Πόπλιου, από την περιοχή Κλαυδίας, και τον απελεύθερό του Πόθο¨.

Το μνημείο μετατράπηκε σε προμαχώνα στο Τείχος του Αυρηλιανού, το οποίο χτίστηκε μετά το 270. Το 17ο αιώνα, όταν και προστέθηκε μια σήραγγα στα αμυντικά έργα, ανακαλύφθηκε ο ταφικός θάλαμος της πυραμίδας. Αποδείχθηκε ότι περιείχε τοιχογραφίες σε αυτό που αργότερα ονομάστηκε Τρίτο Πομπηιανό στυλ. Ο Πάπας Αλέξανδρος Ζ΄ διέταξε αναστηλώσεις, οι οποίες μνημονεύονται επίσης σε μια επιγραφή του 1663.

Σε σύγκριση με τις πραγματικές αιγυπτιακές πυραμίδες, η Πυραμίδα του Κέστιου είναι πολύ απότομη και πολύ μυτερή. Αυτό εξηγεί γιατί κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση οι εικόνες της αρχαίας Αιγύπτου περιείχαν επίσης πολύ μυτερά μνημεία, αφού το μόνο μέρος όπου οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες μπορούσαν να δουν μια πυραμίδα ήταν στη Ρώμη και το μαυσωλείο του Κέστιου δεν είχε τις σωστές αναλογίες.

Από το 2015 η Πυραμίδα είναι ανοικτή για το κοινό.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ